Bize bir hafta önceden kopya verdi. İmtihan sorularını açıkça söyledi. Şehan ve ben yan yanaydık. Şehan itiraz etti. “Hocam Dersimiz tarih, Türkiye’nin komşuları bir coğrafya sorusu olur.” Hocamız herzaman argo ile karışık Diyarbakır şivesi konuşurdu. “Tirrek(korkak) kafan hala dün geceki kerrafiden (içki) çıkamadı. Konuyu iyi anlamadın. Yönetim şekilleri ve ülkelerin liderleri diyor.Böylece yakın tarih sorusu oldu.” İtirazlar devam ediyordu. ” Hocam Kitabımızda işlediğiniz ünitelerde geçmiyor. MevlüdeTütenk hiç haber dinlemeyen gazete okumayan bir öğrencilersiniz. Gidin kütüphaneye araştırın. Sürekli gazete okuyan büyüklerinize danışın. Biraz araştırmacı olmanız için yazdım. Araştırıp aklında tutanlar gelip imtihanda yazar. Çalışmayanlar avel, avel bakar.
Bir tıkla milyonlarca bilgiye ulaşan “Xalo Google” henüz icat edilmemişti. Üstelik Benim işim kolaydı. Ulucami girişindeki İl Halk Kütüphanesi memuru Nazım Bey ile babam arkadaştı. Daha önceki makalelerimde anlatmıştım. Ortaokulda yıllarında kitapların toplanmasında oradan çıkmaz ona yardım eder, derslerimi yapardım. Yaz aylarında seyyar Gazete sattığımda iade gazeteleri dedemin kahvesinde gözden geçirir, özellikle Tercüman gazetesinde “tarihte bugün” sayfasını takip ederdim. Meraklı turşucu olduğumdan yaşıtlarıma göre birikimim çoktu. Alipaşa mahallesinde “Meydan larousse” olan tek ev bizimdi. Annemin klasik lafı “Elalemin çocukları saklambaç gazetesinde fotoroman ohi, bu tuğla kalınlığında kitaplara bakarak kör olacak. Bi şey değil Deli Çeto gibi kafayiüşütecag.” Okulda sınıfın en iyilerden tabiri caizse “inek öğrenci” idim bir dersten 8 almışsam hoca ile neden notum kırıldı diye araştıran bir dahaki sefere hırsla çalışan öğrenciydim.
Türkiye ve Komşu Ülkeler Coğrafyası denildiğinde, Bulgaristan, Yunanistan, Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan, İran, Irak ve Suriye olduğundan yakın kısa tarihlerini, yönetim şekillerini, liderlerini yetmedi hepsinin bayrak renklerini ezberledim. Bir hafta sonra yazılı imtihanda tüm soruları cevapladım. On puan alacak bir yazılı kâğıdı verdiğimden emindim. Sonuç ne oldu diye sorarsanız. Ben ve Şehan “0” aldık. Mevlüde Hoca; “Ula kebragkâğıdını niye Şehan’a gösterdin.” Şehan’adöndü “Demek Irakdevlet başkanı Karamanlis!, İran’ı ise Hafız Esad yönetiyor ve yönetim şekli demokrasi!,Kopye çekerken bile anlamamışsın.Habeş hevallaEfferin sana!.Helka şekeri!Şehan satırlar kayınca senin aklında kaydi,”
Evet tam bir hafta deliler gibi ders çalışıp, Şehan sayesinde “0” alınca moralim bozuldu. Müdür yardımcılarına rica edip araya girmelerini istesemde. Yönetimin çekindiği Lakabı “Deli Mevlo” olan Mevlüde hocama gidip kimse gidip aracı olmadı.
O dönemin liseleri inanın bugünün üniversitelerinden bilgi birikimi açısından çok öndeydi. Benim için unutulmaz bir anı olan olayı hatırlayınca 1970- 1980 yıllarında olan komşu devlet ülkelerini tekrar yazıp, yaşıtlarımla o yılları yad edeyim, hiç yakın tarih okumayan, dijital gazeteler bakmayan gençlere “Tarih tekerrürden ibarettir” diye yazıp onları biraz meraklı olmaya, araştırma yapıp sohbetlerde bir iki kelam edecek kadar entelektüel birikimleri olması gerekir diye düşünüyorum.
Şimdi sırasıyla öğrencilimde yazdığım on puanlık yazılı kâğıdımı biraz güncelleyip özellikle siz gençlere o yılların bir özetini geçeyim.
İRAN
Tahran’da1919 da doğan Muhammed RızâPehlevî, 1941'den, ülkesini terk ettiği 1979'a kadar tahtta kalan son İran şahıdır. Batı yanlısı bir dış politika izleyen Pehlevi, İran'ın son Monarşik lideridir. 27 Temmuz 1980 tarihindeMısırvilayeti olan Kahire’de sürgünde öldü. O yıllarda hangi kız güzelse onun için Diyarbakırlı kadınlar “ele güzelki aynı İran şahının hanımı Farah Pehlevi’ye benzi.” Cümlesi çok kullanılırdı.
1979 yılında Şii din adamı. Ayetullah Humeyni (1902-1989)İran İslam Devrimi'nin siyasi ve ruhani lideriydi.Rıza Pehlevi rejimine son verip İslam Cumhuriyeti'ni kurdu ve devrimden sonraki tüm dinî ve siyasi yetkileri elinde tuttu. Aynı rejim devam ediyor. Türk asıllı İranlı kalp cerrahı ve siyasetçi, İran İslam Cumhuriyeti'nin 9. ve şu anki cumhurbaşkanı MesudPezeşkiyan…
IRAK
Beşinci Irak cumhurbaşkanı Saddam Hüseyin el Tikriti 16 Temmuz 1979 - 9 Nisan 2003 tarihleri arasında görev yaptı.Arap milliyetçiliği ile Arap sosyalizminin bir karışımı olan Baasçılığı benimsemiş olan Baas Partisi Irak Kolu'nun önde gelen bir üyesi olarak bu partiyi iktidara taşıyan 1968 darbesinde anahtar rol oynamıştır. 1970'li yıllar boyunca petrol gelirleriyle Irak hızlı bir ekonomik büyüme yaşarken Saddam Hüseyin de devlet mekanizmaları üzerindeki otoritesini giderek sağlamlaştırdı. Bu dönemde Irak nüfusunun yalnızca beşte birini oluşturmalarına rağmen 2003 yılında Amerika Birleşik Devletleri başkanı George W. Bush ve İngiltere Başbakanı TonyBlair, Irak'ın kitle imha silahlarına sahip olduğunu ve Saddam'ın El-Kaide ile ilişkileri olduğunu iddia etti. Ardından Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık öncülüğündeki koalisyon güçleri Irak'ı işgal etti.
1982'de Duceyl'de 148 Iraklı Şii'nin öldürülmesinden sorumlu tutularak idam cezasına mahkûm edildi. 30 Aralık 2006'da asılarak idam edildi.
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başkanlık Divanı Başkanı Fuat Hüseyin, Irak'ın fiili olarak üçü bölündüğünü belirterek, ülkenin gelecekte üç bölgeye ya da üç devlete bölüneceğini ileri sürmüştü.
Görsel 1: İran şahı Muhammed RızâPehlevî ve ailesi.
Görsel 2: Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin ve ailesi.
Görsel 3:Yunanistan Başbakanı YorgoPapandreu ve ailesi.
Görsel 4:Devlet Başkanı Hafız Esad ve ailesi.
SURİYE
Hafız Esad (1930-2000, Şam) 1971'den 2000 yılına kadar Suriye devlet başkanı olarak görev yaptı. İsrail'e savaş açan Mısır'ın yanında yer aldı ama savaştan sonra izlenecek politikalar konusunda Mısır yönetimiyle de görüş ayrılığına düştü.
Sonraki yıllarda Sovyetler birliği (Rusya) ile ilişkilerini geliştirdi.1980'de SSCB ile imzalanan yirmi yıllık dostluk ve iş birliği antlaşmasını, 1982'de SSCB'den silah ve teknik yardım almayı öngören bir başka antlaşma izledi. Yerine geçen oğlu Başer Esad bu ikili ilişkileri daha da ileriye götürdü. “13 yıldır düşmeyen Beşar Esad yönetimi, 12 günde düşecek” deseydiniz; kimse inanmazdı. Fakat beklenmeyen oldu.
8 Aralık 2024 tarihinde Suriye’de Mart 2011’de başlayan iç savaşın ardından ülkede yeni bir döneme girildi. Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad ülkeden ayrıldı.Rusya, Esad ailesine sığınma hakkı verdi. hafızesad Ölümünden sonra yerine, oğlu Beşşar geçti. 11 Aralık 2024 tarihinde Heyet Tahrir el Şam (HTŞ) öncülüğünde oğlu Beşşar Esad yönetimini deviren muhalif gruplar, Suriye'nin Lazkiye kentinde Hafız Esad'ın mezarını yaktı. HTŞ lideri Ebu Muhammed el-Golani Suriye devlet televizyonundan zaferini ilan etti. “Gelecek bizim” dedi.Suriye’de yaşayan diğer etnik kökenlere eşit davranılacağını söylese de.Daha önceden el kaideilişkileri olsa da Amerika ve Avrupa ülkelerinin yetkilileri ziyaret ederek desteklerini sundular.Bir tek ben ikna olmadım. Herhalde benim cahilliğimden olacak. Bir zamanlar hadi bir yayınevi açalım. Bazı işadamları sen kredi çek sonra biz sana katılırız demişlerdi. Sonra beni dımdızlak ortada bırakıp, 300 bin liralık kredim icraya düşmüştü. Emekli halimle birde icralık oldum. Amerika’nın Afganistan’da kullanıp sonra öldürdüğü El kaide lideri Usame bin Ladin gibi dımdızlak bırakma ihtimallaeri yok mu? Nedense işin sonunda Muhammed el-Golani’nde icraya düşeceğine dair şüphelerim var.
Aslında yazacak çok yakın tarihvar. 1970-80 yıllarda diğer cici komşularımızı yazalım.
SOVYETLER BİRLİĞİ
Komünist Partisi genel sekreteri Leonid İliç Brejnev görevdeydi. (1906-1982) SSCB), Ukraynalı Sovyet politikacıdır. 1964-1982 yılları arasında (18 yıl) Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri olarak SSCB'yi yönetmiştir. Babası İlya Brejnev metalurji fabrikasında işçi olarak çalışmaktaydı. Kursk Ziraat ve Teknik Enstitüsü'nü bitirdikten sonra bir süre tarım müfettişliği yaptı ve tarım üretimini örgütlemek üzere Urallar'agönderildi. Stalin yönetimi altında yıldızı hızla parladı. 1939'da ise Komünist Parti bölge sekreterliğine yükseldi. Şu an ülkenin adı Rusya olarak geçiyor. Ülkeyi demir yumrukla Vladimir Putin yönetiyor. “Putin Beg” karate biliyor onunlatakışmak istemediğimden aleyhinde bir tek kelime konuşmayacağıma and! İçerim.
BULGARİSTAN
Bulgaristan Başbakanı TodorJivkov (1911 - 1998), Bulgaristano dönemler Sovyetler birliği sosyalist blokunun diğer bir adıyla “Demirperde”ülkesiydi. Yaşamı
Bulgaristan'ın batısındaki Pravets kasabasında, yoksul bir köylü ailesinin çocuğu olarak dünyaya gelen Jivkovyönetiminde Bulgaristan'da sanayileşme aksamadan ilerledi ve halkın yaşam düzeyi büyük ölçüde yükseldi. Buna karşılık Jivkov yönetimi ülkedeki Türk azınlığa karşı zorla asimilasyon politikası uygulayarak 1989 baharında Türkiye'ye doğru büyük bir göç akınının başlamasına neden oldu.
ERMENİSTAN
Mihail Gorbaçov'un Glasnost ve Perestroyka politikalarını devreye sokması Ermenilerin Sovyet yönetimi altında daha iyi yaşam standartlarıyla yaşamasını sağladı. AnastasİvanoviçMikoyan (1895-1978) Moskova Bolşevik önder ve Ermeni Sovyet politikacı sayesinde Sovyetler Birliği dağılma sürecinden sonra. Aşırı milliyetçiliğin yükselmesi nedeniyle politikası sosyalizmden uzaklaşmış daha çok etnik milliyetçi bir yapıdadır. Güncel durumErmenistan Parlamentosu'nda iktidardaki Sivil Sözleşme Partisi'nin adayı VahagnKhachaturyan Cumhurbaşkanı seçilmiş ve 13 Mart 2022 tarihinde göreve başlamıştır.
GÜRCİSTAN
Gürcistan’ın devlet başkanı bugünlerde genç MiheilKavelaşvili yönetilmekte.(1971, Bolnisi doğmuş) Gürcü eski futbolcu ve siyasetçi. Sovyet döneminde Gürcistan Sovyet Sosyalist CumhuriyetiKızıl Ordu güneyden Gürcistan'ı işgal ederek Tiflis'i aldı. Kızıl Ordu'nun bir haftalık saldırısının ardından 25 Şubat'ta Tiflis Bolşeviklerin eline geçti. Ülkeyi ele geçiren Gürcü Bolşevikler Gürcistan SSC'nin kuruluşunu ilan ettiler. Batı Gürcistan'da Bolşevik birlikler ile Gürcü Ordusu arasında bazı küçük çaplı savaşlar da gerçekleşti. Mart 1921'de Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti hükûmeti sürgüne zorlandı. Ertesi yıl 2 Mart'ta Sovyet Gürcistan'ın ilk anayasası kabul edildi.
YUNANİSTAN
Aynı yıllarda 3.Yunanistan Cumhurbaşkanı Konstantin Karamanlis, Başbakan Yorgo Papandreu görevdeydi. Tarih kitaplarında hep İzmir'in Kurtuluşu şöyle yazar. 26 Ağustos'ta başlayan Büyük Taarruz harekâtı sonucu Türk ordusunun Yunan işgali altındaki İzmir'e 9 Eylül 1922'de girdiğimizi yazarız. İşte o gün Yunanları denize dökmenin hatıralarıyla yaşıyoruz. Yunanistan’da tarih kitaplarında Türkleri kötülemekle kalmadılar. Günümüzde Batı Trakya Türklerine her türlü etnik zulümü yapmakta inat ediyorlar.1990 yıllarında Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en uzun süre görev yapan dışişleri bakanı İsmail Cemve mevkidaşı Yorgo Papandreu tarafından hayata geçirilen Barış görüşmeleri ve 9 Eylül’ün “Türk Yunan dostluğu günü”olarak kutlanmasıprojesi artık unutuldu.
Ne diyeyim nerede bir barış görüşmesi varsa elinde yangın söndürme tüpüyle koşacak tarih okumamış aklı evveller olduğu sürece bu dünyada bizlere rahat yüzü yok. Öte tarafta “Dünyada bu kulum yeterince cefa çekti” kontenjanından” cennete düşmeyi ümit ediyorum. Sadece Cuma namazlarına gidiyorum. Acaba melekler sevap defterindeki notumu kırarmı?