Meral Özdemir
Tarihte bir dönem adı Amed olarak anılan Diyarbakır'ın bu adı nerden nasıl aldığını sizler içinm araştırdık.
Yaklaşık 9 bin yıldır yaşamın kesintiye uğramadığı dünyanın ender yerlerinden olan Diyarbakır şehri, farklı dönemlerde farklı isimlerle anılmıştır. M.Ö 200'de Asur hükümdarı Adad-Nirari'ye ait bir kılıç kabzasında şehrin adı Amid ya da Amidi olarak geçmektedir. Roma ve Bizans kaynaklarında ise şehrin adının Amid, O'mid, Emit ve Amide şeklinde geçtiği görülmektedir.
Amed, Amîd, Amida, Omid, Emit, Tîgranagerd, Diyarıbekr, Diyarıbikr ve Dîyarbekir gibi isimler Diyarbakır'ın eski isimleri arasında bulunuyor. Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla 1938'de kentin ismi resmen Diyarbakır olarak değiştirildi.
AMED'İN ANLAMI , AMED NE DEMEK
Farsça'da geçmiş zaman fiili olan Amed kelimesi, gelmek, geliş, varis ve sütunlar anlamlarına gelmektedir. Güneşin en berrak doğduğu yer olarak da kullanılmaktadır.
Amed, Kürtçe’de Diyarbakır şehri için kullanılan isimdir. Kürtçe’de tarihi ve kültürel birikimi temsil eden Amed, Kürtler tarafından Diyarbakır olarak adlandırılır. Kültürel ve sosyal bağlamda önemli bir sembol olan Amed adı erkek çocuklarına da isim olarak veriliyor.
Amed, Kürtçe'de 'dağ' ya da 'kayalık' anlamına gelmektedir. Bu kelime, Kürt kültüründe doğanın gücünü ve direncini simgeler. Dağlar, Kürtler için önemli bir semboldür. 'Amed' kelimesi, bu anlamıyla Kürtlerin coğrafyalarına ve kimliklerine olan bağlılığını ifade etmektedir.
Amed'in Kürtçe olmadığını da iddia edenler bulunmaktadır. Amed'in Bizans dönemimde Diyarbakır şehrine verdiği isim olan Amida'dan geldiği söylenmektedir.
OSMANLI'YA KATILIŞI
Amed ismi Diyarbekir için Osmanlı tarafından da kullanılırdı. Osmanlı'da posta telgraf mühürlerinde 'Amed' adı, hem Arapça hem de Latin harfleri ile mevcut.
Diyâr-ı Bekr, Diyâr-ı Bekr Beylerbeyliği olarak, 1515 yılında Osmanlı Devleti'ne en büyük eyalet olarak katıldı. Eyaletin merkezi Amid/Amed yani Diyarbakır'dır. Diyarbakır Osmanlı Devleti'nin sonuna kadar, Diyarbakır şehri, Diyarbakır Eyaleti'nin merkezini teşkil etmiştir.
Bölgenin yerli halklarından olan Süryaniler ise şehri 'Amid', 'Omid', 'Emit' ve Amida diye anmaktadırlar.