İbn Hacer el-Askalânî, onun burada Hurûfî şeyhi olarak faaliyette bulunduğunu ve bağlılarının-taraftarlarının çoğaldığını belirtir (İnbâʾü’l-ġumr, VII, 270).
Ahmet Yaşar Ocak, Şeyh Bedreddin Simâvî’nin aynı tarihlerde Halep’e uğramasının muhtemelen Nesîmî ile görüşmek amacını taşıdığını ileri sürmektedir (Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler, s. 184).
Halkın yanı sıra Dulkadıroğlu Ali Bey’le kardeşi Nâsırüddin ve Karayülük Osman (Râgıb et-Tabbâh, III, 16), Karakoyunlu Hükümdarı Cihan Şah gibi devlet adamları da fikirlerinden etkilendiler (Değirmençay, s. 40 vd.).
Nesîmî şairlik gücünü, fikirlerini yaymak için kullandı. “Tanrı’nın insan yüzünde tecelli etmesi” ve “vücudun bütün organlarını harflerle izah” gibi fikirleri Sünnî yani İslami çevrelerde tepkiyle karşılandı.
Boynu Vurulup Derisi Yüzüldü
Halep ulemâsı onun ulûhiyyet iddia ettiğini, görüşlerinin İslâm’a aykırı olduğunu ileri sürerek öldürülmesi için fetva verdi. Bu fetva, Memlük Sultanı el-Melikü’l-Müeyyed Şeyh el-Mahmûdî’nin onayını alan saltanat nâibi Emîr Yeşbek tarafından boynu vurulup derisi yüzülmek suretiyle uygulandı (İbnHacer, VII, 270; Latîfî, s. 526-527; Kınalızâde, II, 986).
İbn Hacer, olayları kronolojik sırayla ele aldığı eserinde 820 -1417 yılına ait hadiseleri anlatırken onun bu yılda, aynı eserinin bir başka yerinde ise 821’de 1418 öldürüldüğünü belirtir.
Sıbt İbnü’l-Acemî ve İbnü’l-İmâd el-Hanbelî de Nesîmî’nin katledildiğini söyler. Onun ölüm tarihini 807 (1404), 824 (1421) ve 837 (1433) olarak veren kaynaklar da vardır.
Abdülbaki Gölpınarlı ise Refîî’nin Beşâretnâme’sinde Nesîmî’yi “şehîd-i aşk-ı fazl-ı zü’l-celâl” diye andığını belirterek onun bu eserin telif tarihi olan 811’den (1408) önce öldürüldüğünü kaydeder. Kabri Halep’te kendi adıyla anılan bir
tekkede bulunmaktadır. Şîraz yakınlarında Zerkan dışında bir mezarının bulunduğu kaydedilse de burası bir makam mezar olmalıdır. Azerbaycan da heykeli dikilmiştir.
Nesimi gerçekleştirmek İstediklerini Hurûfîlik’te Bulmuştur. Nesîmî ilâhî sıfatlara sahip olan insanın kutsallığının, saygınlığının ve özgürlüğünün korunması gerektiğini söylemiş, inandıklarını ve gerçekleştirmek istediklerini Hurûfîlik’te bulmuştur.
Ona göre insan varlık güzelliğinin aynasıdır. Onu korumak, ona saygı göstermek bu güzelliğin korunması demektir. Çünkü Tanrı insan yüzünde görülür.
Nesîmî’ye göre insan ceset ve ruhtan ibaret olmasına rağmen aslında daha yüce bir varlıktır. Kalenderîler tarafından takdis edilen şairin bazı şiirleri bu zümrelerin âyinlerinde okunmuştur. Nesîmî’nin seyyid olması ve Alevî-Bektaşîler’in yedi büyük şairinden biri kabul edilmesi kendisine çeşitli yerlerde mezar izâfe edilmesine yol açmıştır. Ayrıca Nesîmî bu çevrelerde şehid ve mazlum bir velî olarak çok büyük kabul görmüş, hakkında çeşitli menkıbeler oluşmuştur.
Nesimi Eserleri
- Kadir Geceleri Fırsat Sizindir
- Nuruna Kıldı Nazar Ol Halik-i Pervane
- Kemter Kuluyum Ali'nin l Şah-ı Karemdir
- Yaptığımız Kabe'dir.
Nesimi Şiirleri
- Uykudan Uyanmış Şahin Bakışlım
- Seher Oldu Ey Nigarım
- Yandı Yürek Yar Elinden
- Cananı Benim Sevdiğimi Can Bilir Ancak
- Erenler Şahtan Gelirler
- Ey Beni Na-Hak Diyenler Kandedir Beş Yaradan
- Canım Erenlere Kurban
- Bugün Ol Dilberi Rana
- Dil Binayı Kibriyadır