Divan edebiyatı şairi Nâbi, kaleme aldığı yazısında, Diyarbakır'ı küçük İstanbul olarak tanımlar.
Osmanlı Döneminin 17. yüzyıl divan edebiyatı şairlerinden Şanlıurfa doğumlu Yusuf Nabi, Münşe’ât'ında (şair ve edebiyatçıların kaleme aldığı her çeşit sanatlı düz yazıya ve bu yazıların toplandığı kitaplara verilen ad) Diyarbakır'ı anlatır.
Kaleme aldığı Münşe’ât'ında Diyarbakır’ı İstanbul’a benzeten Nabi, bu benzetmenin ardında yatan sebepleri, dönemin Diyarbakır’ında yaşanan sosyo-kültürel değişimlerle ilişkilendiriyor.
DİYARBAKIR VE İSTANBUL BENZETMESİNİN DERİNLİKLERİ
Metinde, Diyarbakır’ın İstanbul’a benzetilmeyi, sadece halkın başkentteki gibi yoğun bir şekilde bir araya gelmesiyle sınırlı olmadığını belirterek, şöyle deniliyor:
''Diyarbakır aynı zamanda bir idare merkezi, kültürel bir merkez ve sorunların çözüm noktası olarak da İstanbul’a benzemektedir. Şehrin sosyo-kültürel yapısı, tarihi surları, Dicle Nehri’nin kenarında yer alması ve eğlence yerlerinin bulunması da bu benzerliğin altını çizer.''
Metinde, Diyarbakır’ın tarihsel ve kültürel zenginliklerinin, şehri adeta bir ''Küçük İstanbul'' haline getirdiğini ifade edilirken, tespitler, dönemin Diyarbakır’ını anlamak için önemli ipuçları sunuyor.
Nabi, Diyarbakır ile ilgili benzetmeyi de şöyle sıralıyor:
''-Diyarbakır, İstanbul gibi idare merkezi olan bir kenttir.
-Diyarbakır, İstanbul gibi bir kültürel merkezdir.
-Diyarbakır, sorunların çözüm merkezlerinden biridir
-Diyarbakır, sosyo-kültürel yapısı itibariyle İstanbul’a benzemektedir, çok kültürlülük açısından çeşitli somut sembollerin, camiler, medreseler, kiliseler vs.nin olması bu
benzerliğin kurulabilmesini ontolojik olarak mümkün kılmaktadır.
-Diyarbakır, yerleşim yeri özellikleri bakımından İstanbul’u andırmaktadır. Nitekim, surların şehri çevrelemesi, surlarının tarihselliği ve sağlamlığı, eğlence yerlerinin (bostanların) olması, kenarından suyun-Dicle’nin akması, tepe üzerine kurulu olması gibi daha da arttırılabilecek özellikler İstanbul-Diyarbakır ilişkisinin kurulmasını düşünülebilir kılmaktadır.''
KAYNAK: Adnan Oktay / Araştırma Görevlisi Mardin Artuklu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.