İç Kale Artuklu Sarayı Kazısı, Diyarbakır Merkez Sur İlçesinde, Diyarbakır İçkale Müze Kompleksi alanındaki Amida Höyük’te yapılıyor.
Diyarbakir bölgesinin yönetim merkezi olan Amida Höyük 10 bin yıldır kesintisiz olarak yönetim merkezi olması ve yerleşimin devam etmesi bakımından Filistinin Eriha kentinden sonra dünyada ikinci sırada yer alıyor.
Diyarbakır’ın kalbi konumunda olan Amida Höyük Dünyada ilk robotların yapıldığı ve hizmet verdiği bir yer olan Artuklu Sarayı’nı bünyesinde barındırıyor.
2018 yılında Dicle Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İrfan Yıldız başkanlığında devam eden kazılarda 7000 ve 9000 yılık yangın tabakaları, Halaf dönemine ait 7500 yıllık mimari kalıntılar, yaklaşık olarak 1800 yıllık gizli geçit, su kanalları ve kalorifer sistemi, 1700 yıllık mezar odaları, 1700 yıllık Kral Yolu, 800 yıllık mermer parçaları, 1. Dünya Savaşı'ndan kalma 782 el bombası bulundu.
Kazıda son olarak Geç Uruk (MÖ 3400-3100) dönemine ait olduğu tahmin edilen mühür yaklaşık olarak 5000 yıllık pişmiş topraktan yapılan silindirik mühür gün yüzüne çıkarıldı.
Daha önce bu mührün benzeri Diyarbakır Bismil Müslüman Tepe Kazılarında bulunmuştur. Kırık bir şekilde bir parçası bulunan mühürün üzerinde baklava dilimli geometrik bezemeler bulunuyor.
Dönemi ve üzerindeki bezemeleri bakımından eşsiz bir eser olan mühür aynı zamanda o dönemde gelişen ticaretin de habercisidir.
Amida Höyük Artuklu Sarayı Kazısı’nda bulunan ilk silindirik mühür örneğidir.
Amide Höyük'te yapılan kazı çalışmalarında Halaf kültürüne ait toloslu mimarinin varlığı ve bu mimarinin içinde çok sayıda çanak çömleklerin ve mühür bulunması buranın bir halaf yerleşkesi olduğu ve elit bir kesimin burada yaşadığı, burada yaşayanların diğer bölgelerle ticari ilişkileri olduğu ele geçen bu silindir şeklindeki mühürle kanıtlanmış olmaktadır.
Muhtemelen bu mühürler ticarete kullanılan çuvalların, çömleklerin ağzını bağlamada kullanıldığı tahmin ediliyor.
Diyarbakır İçkale Artuklu Sarayı Kazısı, Diyarbakır merkezde ilk yerleşimin başlangıç tarihini değiştirmesi, ünlü İslam âlimi El Cezeri’nin dünyada ilk robotları yaptığı, sibernetik ve otomasyon sisteminin temellerini attığı ve krank milini geliştirdiği mekanın ortaya çıkarılması ve Diyarbakır ile ilgili tarihi kaynaklarda geçen bilgileri somut kanıtlarla ortaya koyması açısından önemlidir.