Mezopotamya'nın kalbinde, Dicle Nehri'nin üzerinde yüzyıllar boyunca süzülen devler vardı: Kelekler. Keçi derilerinden özenle hazırlanan tulumların şişirilmesiyle oluşturulan bu eşsiz su taşıtları, binlerce yıl boyunca ticaretin, kültürün ve medeniyetin önemli bir parçası olmuştu.
Fotoğraf:Asurluların kelek vasıtasıyla taş taşımalarını gösteren MÖ 704-681 tarihli duvar kabartması (Kaynak: Casson, Lionel, Antik Çağda Denizcilik ve Gemiler
DİCLE NEHRİ'NİN İPEK YOLU; KELEKLER
Fotoğraf: Altıncı ordu komutanlığına tayin edilen Golç Paşa’nın kelekle Bağdat’a seyahati. Kaynak: Harp Mecmuası
Diyarbakır'dan Musul'a, oradan da Bağdat'a uzanan ticaret yollarının en güvenilir taşıyıcıları olan kelekler, sadece yük taşımakla kalmaz, aynı zamanda insanların, hayvanların ve hatta savaşçıların bile taşınmasına olanak tanır. Dicle Nehri, kelekler sayesinde adeta bir su yolu ipek yolu haline gelir.
Fotoğraf: Fransız konsolosunun Dicle’de kamaralı kelekle Bağdat’a yolculuğundan bir kare. Kaynak: J. Paul Trouillet; La dépêche Coloniale Illustreé
Osmanlı İmparatorluğu döneminde de önemini koruyan kelekler, imparatorluğun farklı bölgeleri arasındaki ticareti canlandırıyordu. Ancak 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarındaki teknolojik gelişmeler, keleklerin yerini buharlı gemilere ve daha sonra motorlu teknelere bırakmasına neden olur.
KELEKLERİN İZİNDE BİR YOLCULUK
Fotoğraf: Diyarbakır’da Dicle üzerinde kelekle yolcu taşımacılığı. Kaynak: İBB Atatürk Kütüphanesi
Kelekler, sadece bir ulaşım aracı değil, aynı zamanda bir tarih ve kültür mirasıdır. Kelekler, binlerce yıl boyunca Mezopotamya'nın nabzını tutan önemli bir miras olarak hafızalarda yer etmeye devam etti.
Fotoğraf: Dicle’de odun taşımacılığı yapan kelekçiler. İBBBAtatürk Kitaplığı
Kelekler sadece bir ulaşım aracı değildi. Aynı zamanda bir kültür, bir yaşam biçimi ve bir tarih mirasıydı. Keleklerin hikayesi, medeniyetlerin yükselişi ve çöküşü hakkında da önemli ipuçları sunar.
Fotoğraf: Dicle üzerinde odun taşımacılığı yapan kelekçileri gösteren başka bir fotoğraf. Kaynak: İBB Atatürk Kütüphanesi