İRFAN GÖZEN
Diyarbakır denince meyve olarak akla ilk gelen karpuz olsa da kavunuyla da tanındığı belirtiliyor.
Diyarbakır ile ilgili arşiv bilgiler ve seyyahların anlatımlarında, Diyarbakır'da karpuzun yanı sıra eşsiz lezzetiyle ünlü kavunları da olduğu ifade ediliyor.
''40-50 KİLOLUK KAVUNLAR''
XVI. yüzyıldan itibaren yabancı gezginler, Diyarbakır kavunlarının eşsiz tadı ve aroması hakkında sarf ettikleri övgü dolu sözlerde, şu ifadelere yer verdi:
''Özellikle kavunların büyüklüğü dikkat çekici. Bir kavunun ağırlığı 40-50 kilograma kadar ulaşmakta. Kavunların ağırlığı nedeniyle bir at 2 kavunu taşımakta zorluk çekiyor.
Diyarbakır kavunları, sadece büyüklükleriyle değil, aynı zamanda misk ve saf ambere benzeyen eşsiz kokusu ve tatlılığıyla da meşhurdur. Bu lezzetli meyveyi bir kez yiyenlerin, bir hafta boyunca kavun kokusunu üzerinde taşır.''
ÇEŞİT ÇEŞİT KAVUN
Hem yerli halk, hem de yabancı turistler tarafından büyük ilgi gören Diyarbakır kavunlarının 19. yüzyıla kadar 37 farklı yerli genotipi bulunduğu kaydediliyor.
Özellikle yaz aylarında sofraların vazgeçilmezi olan Diyarbakır kavunlarının artık o eski lezzeti olmazken, günümüzde de eski büyüklük elde edilemiyor.
DİYARBAKIR'DAN OSMANLI SARAYINA
Seyyahlar, Diyarbakır ile ilgili notlarında, çok diri ve tatlı olması sebebiyle Diyarbakır'ın karpuz gibi kavunlarının da ünlü olduğu anlatılıyor. Kavunların İstanbul'a Osmanlı saraylarına gönderildiği de yer alıyor.
Diyarbakır kavunu, sadece lezzetiyle değil, aynı zamanda bölgenin tarih ve kültürüne de ayna tutmaktadır. Yüzyıllar boyunca İpek Yolu üzerinde önemli bir konumda bulunan Diyarbakır, farklı kültürlerin etkileşimine sahne olmuş ve bu etkileşim de bölgenin tarımına yansımıştır.
Diyarbakır kavunu, bu zengin kültürel mirasın en önemli sembollerinden biri olarak kabul edilmektedir.