Diyarbakır merkezde ilk yerleşimin başladığı yer olan ve yaklaşık 10 bin yıldır kesintisiz olarak yerleşime sahne olan Amida Höyük’te yapılan kazılar devam ediyor.
Diyarbakır’ın kalbi konumunda olan Amida Höyük, Dünyada ilk robotların yapıldığı ve hizmet verdiği Artuklu Sarayı’nı bünyesinde barındırması açısından da önemli bir yer. Artuklu Sarayı Kazısı ilk kez 1961-62 yıllarında Prof. Dr. Oktay ASLANAPA başkanlığında yapıldı. Bu kazı aynı zamanda Diyarbakır il sınırları içerisinde yapılan ilk kazı olma özelliğini de taşıyor.
56 yıl ara verildikten sonra kazılara, 2018 yılında Dicle Üniversitesi Rektörlüğü ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın katkılarıyla yeniden başlandı. Dicle Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İrfan YILDIZ başkanlığında devam eden kazılarda, 6 yılda birçok tarihi eser gün yüzüne çıkarıldı.
Artuklu Sarayı Kazısı, aynı zamanda Türkiye genelinde Cumhurbaşkanlığı kararıyla yürütülen 12 aylık kazılar statüsünde yer alıyor. Kazı Başkanı Prof. Dr. İrfan Yıldız, bugüne kadar yapılan kazı çalışmalarında 7000 ve 9000 yılık yangın tabakaları, Halaf dönemine ait 7500 yıllık mimari kalıntılar, Geç Uruk (MÖ 3400-3100) dönemine ait yaklaşık olarak 5000 yıllık pişmiş topraktan yapılan silindirik mühür, 1800 yıllık gizli geçit, su kanalları ve kalorifer sistemi, 1700 yıllık mezar odaları, 1700 yıllık Kral Yolu, 800 yıllık mermer parçaları, 1. Dünya Savaşı'ndan kalma 782 el bombası gibi kalıntıların ortaya çıkarıldığını söyledi.
ÇANAKKALE SAVAŞI ROZETİ
Artuklu Sarayı'nın kabul salonunun doğu eyvanında ve Saraykapı ile Kral Yolu arasındaki alanda kalan bölümde devam eden kazılarda, son olarak Çanakkale Savaşı Rozeti bulundu. Kazı başkanı Yıldız, bulunan rozetle ilgili şöyle dedi:
“Osmanlı Devleti döneminde Çanakkale deniz ve kara savaşlarında savaşmış, bu uğurda şehit veya gazi olmuş askerlerimize verilen Osmanlı rozetidir. Bu rozet Amida Höyük Artuklu Sarayı Kazısında bulunan ilk Osmanlı rozeti örneğidir. Rozet, 4.2 cm yüksekliğinde, 2.7 cm genişliğinde olup 6 gr ağırlığındadır. Rozetin ön yüzünde Osmanlı Çanakkale deniz-kara savaşlarında Çanakkale Boğazını bekleyen ellerinde silahları, sırtlarında çantaları ile iki Türk askeri ve gökte doğan ay yıldızlı bayrak resmedilmiştir. Bu resmin alt kısmında Çanakkale'nin düşman kuşatmasından kurtuluşu yadigarı, sağ tarafında, düşmanların ilk saldırısı 21 Teşrinievvel 1330 (3 Kasım 1914) tarihi; sol tarafında düşmanın Çanakkale'den rücuatı (çıkışı) 21 Kanunuevvel 1331 (3 Ocak 1916) tarihi yazılıdır.”
Yıldız, kazı alanında 2021 yılı kazı sezonundaki çalışmalarda ele geçen I. Dünya Savaşına ait 782 adet bomba ile birlikte bu rozet Amida Höyük’ün bulunduğu alanın Kurtuluş Mücadelesi için önemli alanlardan biri olduğunu göstermesi bakımından önem arz ettiğini söyledi.
Kazı alanında bulunan Osmanlı Rozetinin I. Dünya Savaşı sırasında Çanakkale Cephesinde savaşıp gazi olarak dönen bir askere ait savaş rozeti olduğunu döşündüklerini anlatan Yıldız, “Rozet, Diyarbekirlilerin Çanakkale Savaşı’na yaptıkları katkıyı göstermesi açısından da önem arz etmektedir.”