Diyarbakır'ın bir çok ilçesinde yer alan tarihte insanların yaşadığı mağaralar keşfedilmeyi bekliyor.
Diyarbakır, sadece tarih kitaplarında değil, aynı zamanda toprağının altındaki gizemli mağaralarda da saklı bir hazineye ev sahipliği yapıyor.
Diyarbakır'ın bir çok ilçesinde çoğunluğu doğal 3 binin üzerinde mağara bulunuyor. Taş devrinden kalma 10 bin yıllık mağaralar, tarihte insanlar tarafından barınma yeri olarak kullanıldı.
Büyük bir kısmı, yeterince araştırılmadığı için pek bilinmeyen ve halk tarafından depo, ağıl olarak kullanılan mağaralar,
bölgenin tarihi ve doğal zenginliklerini sergiliyor.
DİYARBAKIR'DAN DA ESKİ İZLER
Bölgede yer alan ve ilk insanların yaşadığı Hasuni, Hilar, Ashâb-ı Kehf, Birkleyn, Pir İbrahim, Kral Kızı, Kanikan, Zoxnin ve Kocaköy'deki Karaz Mağaraları turizme kazandırılmayı bekliyor.
Binlerce yıl öncesine dayanan ve pek çok medeniyete ev sahipliği yapan mağaralar, Diyarbakır'ın tarihinden bile daha eski izler taşıyor.
TAŞ DEVRİNDEN GÜNÜMÜZE
Bölgede yer alan mağaraların 200'den fazlası Kocaköy ilçesinde yer alıyor.
Kocaköy, 200’den fazla oyma mağarasıyla adeta bir zaman tünelidir. Bu mağaraların önemli bir kısmı Karaz, Şaklat ve Mendan köylerinde yer alıyor.
Karaz Mağaraları mevkiinde 60-70 hanelik bir mağara-köy kalıntısı bulunurken, Şaklat'ta 15, Mendan'da ise 10 mağara bir arada yer alıyor.
BARINAK OLARAK KULLANILMIŞ
Karaz Mağaraları, tarih öncesi çağlardan beri barınak olarak kullanıldıklarını kanıtlayan kalıntılar içeriyor.
Özellikle Uyuz Mağara, ihtiva ettiği kalıntılarla dikkati çekerken, Ambar Çayı civarındaki tabii mağaralar ve obsidiyen ile sileks gibi taşlardan yontulmuş araç gereçler, bölgedeki tarih öncesi yaşamın izlerini günümüze taşıyor.
Ambar Vadisi’nin Goza Çelo mevkiinde obsidiyen malzemenin bolca bulunması, buranın zamanında bir obsidiyen satış merkezi olabileceği ya da bir kervanın son durağı olduğu düşüncesini güçlendiriyor.
Seri Kaniyan mevkiinde ise 90 civarında mağara bulunuyor. Ancak, bu mağaralar bölge halkı tarafından depo olarak kullanılıyor.
ZENGİN TARİH, AZ BİLİNEN HAZİNE
Kocaköy’deki yerleşim izleri Kalkolitik Çağa kadar uzanıyor.
Pamukçay’ın Seri Kaniyan mevkiinde yer alan Karazlar Mağaraları, 60-70 hanelik bir mağara-köy kalıntısı sunarken, Kafiran ve Arduç kale/koruganları, Şaklat köyündeki kaya mezarları, Anbar Vadisi’ndeki Haçar Köşkü, Kartalkaya ve Percere kralı mezarları, oyma ahır, Karma Höyüğü, Aşağı Höyük ve daha birçok tarihi kalıntı, Kocaköy’ün zengin tarihini gözler önüne seriyor.
Resmi bir araştırma yapılmadığı öğrenilen bu mağaralar, hızla doğa ve insan tahribatına maruz kalıyor.
İNSANLIK TARİHİ AÇISINDAN ÖNEMLİ BİLGİLER YER ALIYOR
Diyarbakır, mağaraları ve tarihi zenginlikleriyle keşfedilmeyi bekleyen bir hazine olarak, hem araştırmacıları hem de tarih meraklılarını kendine çekiyor.
Gelecekte bu değerli yerlerin turizme kazandırılması, hem bölge ekonomisine katkı sağlayacak hem de insanlık tarihine dair önemli bilgiler sunacak.
Bu mağaralar, sadece yerel halkın değil, tüm dünyanın ilgisini hak ediyor.
KAYNAK: Prof. Kenan Haspolat