Ayşegül Arkan
Diyarbakır'daki Meryem Ana Kilisesi'nde görevli rahibelerin asırlar önce şehir dışına çıktıklarında insanlara görünmemek için tünel kullandıkları söylenir.
Yıllarca onlarca dine mensup insanların birarada yaşadığı ve ibadet ettiği kadim kent Diyarbakır'da eskiden mevcut kiliselerin çoğu, cemaatleri olduğu için daha bir bakımlıydı. Ancak, zaman içinde cemaatlerinin azalması ve göç nedeniyle kaderine terk edilen bir çok kilise bakımsızlıktan yıkıldı ve harap bir hal aldı. Terkedilmiş ve ayakta kalan kiliselerden bazıları zaman içinde çeşitli amaçlarda kullanıldı. Hazineye intikal eden sahipsiz kiliseler Özel İdare tarafından şahıslara kiraya verildi. Kimi çeltikdeposu, kimi yağ deposu olarak kullanıldı. Aralarında mahkeme salonu ya da sinema salonu olanlar oldu.
Rusların Doğu illerini işgali yıllarında Kars, Ağrı, Van, Muş ve Bitlis’ten göç eden vatandaşların bir bölümü cemaati olmadığı için kapanan ve terk edilen kiliselerde yıllarca iskan edildiler. Ancak, bunların yanında günümüze kadar gelen ve ibnadetin yapıldığı kiliseler de var. Bunlardan biri de Meryem Ana Kilisesi.
RAHİBELERİN TÜNELİ
Diyarbakır Lalebey Mahallesi'nde bulunan ve mülkiyeti Süryani Kadim Meryem Ana Kilisesi Cemaati Vakfına ait Meryem Ana Kilisesi ile ilgili bir söylence var. Süryanilere ait Meryem Ana Kilisesi ile Urfakapı arasında bir tünel olduğu efsanesi yıllardır konuşulur.
Tünelin, 3. Yüzyıldan kalma olduğu sanılan kilise ile Urfakapı’nın güney burcu bitişiğindeki küçük kapı arasında olduğu konuşulur. Bu tüneli, sadece kilisede görevli rahibeler, şehir dışına çıktıklarında kimseye görünmemek için kullandıkları rivayet edilir.
Anlatılanlara göre, rahibeler kimseye görünmeden bu yolla kent dışına çıkar, yine kimseye görmeden bu yolla manastıra dönerlermiş...
TARİHÇİLERİN ANLATIMI
Bazı tarihçilerin anlatımlarına göre; halk arasında yıllarca söylenen tünelle ilgili olarak; ''Bu bölümde bulunan bir başka kapının Bizanslılar döneminde Meryem Ana Kilisesine doğrudan bağlantılı olduğunu, sadece rahipler ve rahibeler tarafından kullanıldığını öne sürüyorlarsa da bu kapının hangisi olduğu bilinmemektedir'' deniliyor.
URFA KAPI
Urfa Kapı, Diyarbakır Kalesinin güneybatısında yer almaktadır. Halk arasında Urum Kapısı adıyla da anılan Urfa Kapıda eskiden sadece 1100 lü yıllardan kalma giriş vardı.
Demir kanatları hayvan başlı çivilerle süslü, üzerinde Selçuklu arması çift başlı kartal sembolü bulunan bu kapı Melikahmet Caddesine açılıyor.
Bu itibarla ortadaki yüksek yuvarlak kemerli giriş ile güneyindeki kapı sonraki yıllarda açıldı. Diyarbakır surlarının dört yöne açılan dört ana kapısı, ayrıca da çeşitli yönlere açılan çok sayıda ara kapıları var.
MERTTYEM ANA KİLİSESİ
Meryem Ana Kilisesi'nin, 3. yüzyılda yapıldığı tahmin ediliyor. Ortodoks Süryanilere ait kilise çeşitli tarihlerde gördüğü yangın ve yıkımlar nedeniyle onarım gördü.
Geç Roma dönemine tarihlenen bir kapısı ve Bizans'tan kalma mihrap üzerinde kalıntıları izlenebilen süslemeler bulunan kilise iki avludan oluşuyor.