Diyarbakır’ın Gelecek Tasavvuru Şehir ve Tarih kitabında, Diyarbakır'ın yüzyıllar boyunca farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmış kadim bir şehir olduğu ifade edilerek, bu zengin kültürel mirasın en önemli izlerinden birinin de saraylar olduğu yer alıyor.
Orta Çağ'dan Osmanlı dönemine kadar hükümdarların ikametgahı ve yönetim merkezi olan bu yapıların, şehrin tarihi dokusunu şekillendiren önemli unsurlar olduğu bildirildi.
MERVANİ DÖNEMİ'NDEN OSMANLI'YA UZANAN MİRAS
10. yüzyılda İbn Havkal'ın Diyarbakır'daki saraylardan bahsettiği, şehrin ne kadar eski bir saray kültürüne sahip olduğunu gösterdiği anlatılan kitapta, şöyle deniliyor:
''Özellikle Mervanîler döneminde şehrin başkent olmasıyla birlikte yeni sarayların inşa edildiği biliniyor. Nasrüddevle zamanında inşa edilen Burcü’l-Melik sarayı, oğlu Ebü’l-Kasım Nizâmüddîn Nasr tarafından daha da büyütülerek şehrin gözde yapılarından biri haline gelmiş.''
DİYARBAKIR SARAYLARI
Ünlü seyyah Evliya Çelebi de 17. yüzyılda Diyarbakır'ı ziyaret ettiğinde İçkale'de iki önemli saray olduğunu belirtiyor.
Bunlardan biri Artukoğulları'na ait, diğeri ise Bıyıklı Mehmed Paşa tarafından yaptırıldığı anlatılırken, özellikle Bıyıklı Mehmed Paşa'nın sarayının, 150 odası ve birkaç divanhanesiyle oldukça görkemli bir yapı olduğu ve Matrakçı Nasuh'un minyatürlerinde de bu saraylar tasvir ettiği ifade ediliyor.
BATILI GEZGİNLERİN HAYRAN KALDIĞI SARAYLAR
Diyarbakır'a gelen batılı gezginlerin de sarayların görkeminden etkilendikleri anlatılarak, C. Niebuhr'un, 1766'da kale içindeki sarayın yanı sıra bir tepe üzerinde daha önce bir saray olduğunu belirttiği, J. S. Buckingham'ın da sarayın harap olmasına rağmen hala görkemini koruduğunu, V. Cuinet'in de sarayın metruk ve harabe bir durumda olmasına rağmen estetik mimarisi ve ihtişamıyla anılmayı hak ettiğini anlatıyor.
GİZEMLERLE DOLU BİR TARİH
Diyarbakır'ın saraylarının, sadece hükümdarların ikametgahı olmakla kalmadığı, aynı zamanda şehrin kültürel ve sosyal hayatının merkezleri olduğu belirtilerek, ''Bu yapılar, yüzyıllar boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan şehrin zengin tarihini gözler önüne seriyor. Ancak, zamanın acımasız etkileri ve çeşitli nedenlerle bu sarayların büyük bir kısmı günümüze ulaşamamış. Geriye kalan kalıntılar ise hala çözülmeyi bekleyen birçok gizemi barındırıyor'' deniliyor.
DİYARBAKIR'A YOLCULUK
Diyarbakır'a yolculuk edenler, bu kadim şehrin sokaklarında yürürken tarihin derinliklerine inme fırsatı bulacaklar. Özellikle İçkale'de bulunan saray kalıntıları, ziyaretçilere unutulmaz bir deneyim yaşatacak. Bu gizemli yapılar, geçmişin izlerini taşıyan birer zaman kapsülü gibi ve hala keşfedilmeyi bekleyen birçok sırrı barındırıyor.