Çünkü Çayönü, avcı-toplayıcı halkın yerleşik hayata geçerek tarımla uğraşmaya başladığı, aynı zamanda hayvancılığa devam ettiği, tarihteki ilk yerleşik köy olma özelliğine sahip..
Çünkü madencilik tarihi bakımından da oldukça önemli bir yerde olan Çayönü, tarihte bakırın ısıtılarak şekillendirildiği ilk yer olduğu da kabul edilmektedir.
Çünkü Diyarbakır'ın Ergani ilçesine bağlı Sesverenpınar Mahallesi´nde birinci derece arkeolojik sit alanı olarak tescillenen Hilar Mağaraları ve 500 metre kuzeyindeki Çayönü, insanların köy yaşantısının ilk temelini attığı yer olarak kabul edilir.
12 bin yıllık geçmişe sahip Hilar Mağaraları ile Çayönü, uygarlık tarihi açısından da önemli bir yere sahip oldukları ilgili bilim adamları söylüyor.
Çayönü’ndeki kazılarda, milattan önce 7500 ila 5500 yılları arasındaki döneme ait olduğu tespit edilen kalıntı ve buluntularda bölgenin ilk buğday, nohut, mercimek gibi ürünlerin ekildiği, koyun ve keçilerin evcilleştirildiği, avcılıktan tarımsal üretime geçilerek yerleşik köy yaşantısının ilk temellerinin atıldığı yer olduğu belirlenmiştir.
'Neolitik Devrim' olarak nitelendirilen bölgede, yerleşik tarıma dayalı bu yaşam biçimi, beslenme ekonomisi, insan-doğa, çevre ilişkileri ve kültür tarihiyle birçok ilki içinde barındıran, dünya uygarlık tarihine ışık tuttuğu bildirilmesine rağmen, kaya mezarları ve kabartmalarıyla da önemli özelliğe sahip olan Çayönü ve Hillar Mağaralarının Unesco Dünya Kültür Mirası Geçici Listesine alınması için başvuru yapıldı mı.?
Yapılmadıysa neden yapılmadı veya yapılmıyor..?
Tüm bu özellikleri taşıyan ve insanlığın ilk yerleşim alanlarından biri olan yerleşkeden, Çayönü ve Hilar Mağaralarından bahsediyorum.
Diyarbakır'ın 12 bin yıllık yaşını ortaya koyan çok önemli bölgelerden birinden söz ediyorum.
Kısacası burası insanlığın toplayıcılık ve avcılıktan yerleşik hayata geçtiği, tarımsal faaliyetlere başladığı, ilk defa buğdayın, arpanın, baklagillerin tarımsal faaliyet olarak yetiştirildiği bir bölge…
Bilim insanları Çayönü kazılarında ortaya çıkan arkeolojik eserlerden bunu zaten ortaya koymuş. İşte bundan dolayı ''Diyarbakır İnsanlığın Anavatanıdır'' diyebiliyoruz.
Bu kıymetli, bu büyük tarihi bölgenin UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi'ne alınması için neden çalışma yapılmadı.? Veya yapılmıyor’ u..? tekrar soruyorum….
Bölgede yaşayan, Ergani İlçesinde yaşayan, Diyarbakır'da yaşayan insanlarımız, elimizdeki bu tarihi varlıkların değerini bilecek ki dönüp dünyaya 'Elimizde şöyle kıymetli bir varlığımız var.
Diyebilelim….