Özgür Ayaydın
Diyarbakır Çayönü, Şanlıurfa Göbeklitepe ve Batman Körtiktepe başta olmak üzere bölgedeki arkeolojik kazılarda insanların dünyada ilk hububat ekimini yörede gerçekleştirdiğinin kanıtları ortaya çıkarıldı.
Böylece, buğday-insan ilişkisinin, 12 bin yıl önce Diyarbakır-Şanlıurfa arasındaki Karacadağ'da başladığı, buğdayın atası olarak bilinen siyez buğdayının da ilk kez Karacadağ’da kültüre alındığı ve tüm dünyaya buradan yayıldığı kabul edildi.
- Fareleri yedikleri için evcilleştrildiler
Missouri Üniversitesinde (MÜ) yürütülen insanların yaşam şeklindeki bu dönüşümün kedilerin ilk defa evcilleşmesini sağladığı ve insanlar dünyayı gezdikçe yeni kedi arkadaşlarını da beraberlerinde taşıdıkları gösterdi.
Böylece, kedilerin giderek evcilleşmesi önce Türkiye’de başladıktan sonra, göçler ve diğer insan hareketleriye bilikte kediler de dünyanın başka yerlerine gittiler.
Dicle ve Fırat nehirlerini çevreleyen Bereketli Hilal bölgesinde yerleşik hayat süren insanlar, burada avcı-toplayıcılıktan ilk defa çiftçiliğe geçiş yapmış ve insanlığın ilk medeniyetlerinde kemirgenleri tüketerek antik bir haşere kontrolü sağlayan kediler ile de yakın bağlar kurmuşlardı.
Bugün dünyada Antarktika hariç tüm kıtalarda görülebilen kedilerin 10 bin yıl öncesinde tüm dünyaya Türkiye’den yayıldığı düşünülmekte. Yapılan DNA analizleri kedilerin atalarının büyük ihtimalle Türkiye’den geldiğine ve ilk çiftçilerin bu hayvanları kemirgen hayvanlarla mücadelede kullandığına işaret ediyor.
- Mısırlılar kedilere soyluluk ve zenginlik işareti olarak kabul etti
Milattan önce 2500 yılına gelindiğinde ise Anadolu kedileri Kıbrıs'a ulaşmıştı. Daha sonra göç kervanına katılan ülkeler ise Romanya ve Bulgaristan… M.Ö 800’lü yıllara gelindiğinde ise de insanlar aracılığıyla Mısır’a yayıldı ve Mısır’da oldukça sevilen bir hayvan haline geldi.
Mısırlılar, kedilere soyluluk ve zenginlik işareti olarak benimsedi. Mısır’ın tarihi eser ve heykellerinde bol bol kedi figürüne rastlanmasının nedeni de bu olsa gerek.
- Haşereyle mücadele için ülkelerine götürdüler
Daha sonra Romalılar ve Vikingler haşereyle mücadele amaçlı gemileriyle kendi ülkelerine taşıdı. Sonrasında ise kediler tüm Afrika, Avrupa ve Asya’ya yayıldı.
Kediler en son olarak da Amerika’nın keşfiyle insanlar tarafından gemilerle okyanus ötesine taşındı. Günümüzde ABD^deki her üç evden birinde en az bir kedinin bulunduğu ve ülkedeki toplam kedi sayısının 93,5 milyon olduğu tahmin ediliyor.
- 39 ayrı genetik özellik incelendi
Davis’teki Kaliforniya Üniversitesi kedi genetiği uzmanı Leslie A. Lyons, çeşitli cinslerdeki kedilerden topladığı DNA örnekleriyle kapsamlı bir çalışma gerçekleştirdi. DNA örnekleri, Türkiye dahil bir dizi ülkedeki kedilerden alındı. Örneklerdeki 39 ayrı genetik özellik incelendi. Lyons ve ekibi, kedilerin 10 bin yıl önce insanlara yaklaşarak evcilleşmeye başladıklarını ortaya koydu.
Leslie A. Lyons Washington Post Gazetesine verdiği demeçte "Bizim verilerimiz, özellikle Türkiye’nin kedilerin ortaya çıkmasının başlangıç yeri olduğunu destekliyor. İnsanların tarımla uğraşarak yiyecek depolamaya başlaması fareleri çekti. Bu da avcı kedileri devreye soktu. Karşılıklı yarar söz konusu." dedi.