Ermenilerin yoğun olarak yaşadığı mahalle Xançepek idi. Buranın namı diğer Gavur Mahallesiydi. Gavur Mahallesi isminden de belli olduğu gibi, Müslüman olmayanların yoğun olarak yaşadığı bir mahalleydi.
1950’li, 1960’lı yıllara kadar Suriçinde Müslümanlar, Hıristiyanlar yani gayri Müslimler yan yana yaşardı. İşte Suriçi böyle bir yerdi...
Aslında eski Diyarbakır Evleri, köşkleri, sarayları ve küçeleri sosyal ve kültürel açıdan, fiziksel ve davranışsal açıdan incelenmesi gereken yapılardır...
Bunu ilgili ve yetkili kurum, kuruluş ve kişilere bırakarak, Sözü Virgina Woolf'a bırakalım...
“Ne hoş bir güzelliği vardır;
Hafif adımlarla, dünyadan gülümseyerek geçenlerin.
Kimseye bir kötülüğü dokunmadan yaşayanların,
Onurlu bir yaşamı seçenlerin...''
ESKİ YAPILARIN BAŞINDA EVLER GELMEKTEDİR
Diyarbakır’da köklü bir mimari gelişimin varlığını ortaya koyan eski yapıların başında elbette ki evler gelmektedir. En az beş bin yıllık bir geçmişe sahip Diyarbakır’ın evleri de yüzyılların verdiği tecrübe neticesi gelişmiştir.
Diyarbakır Küçeleri gibi evlerinin de şekillenmesinde surlar önemli bir rol oynamıştır.
Kentin genişlemesini sınırladığı için sur içinde yoğunlaşma artmış, evler birbirine bitişmiş, sokaklar daralmıştır.
Bu tür bir sıkışıklık, taş döşeli sokakları şekillendirmiş ve mahremiyetini sağlamıştır. Bu da evlerin sokaklardan yüksek duvarlarla ayrılmasına neden olmuştur.
Kent mimarisi kentin tarihi kimliğine, kültürüne, doğal çevrede en fazla bulunan maddelere ve iklim şartlarına uygundur.
Diyarbakır evlerinin biçimlenişinde yazları çok sıcak, kışları soğuk geçen yöre ikliminin etkisi de büyüktür. Bu yüzden, eski Diyarbakır evleri; yazlık, kışlık, baharlık yani mevsimlik bölümler halinde inşa edilmiştir.
EVLER SÜSLÜ GÖSTERİŞLİDİR
Eski Diyarbakır Evlerinin içi oldukça süslü ve gösterişlidir. Evlere ''sokak arası'' veya ''kapı arası'' adı verilen iç-dış yaşam arasında bir bölgeden geçilerek ulaşılır. Bu bölümü evin merkezi sayılan ''Avlu'' izler...
Dıştan bir kale gibi görülen evlerde Avlu; günlük yaşamın geçirildiği, içindeki ağaç, çiçek ve havuzlarla küçük bir doğa parçası gibidir...
Türkiye şehirlerinde sivil mimariye uymayan yeni, toplu ve çok katlı konut alanlarının yapımıyla küresel benzeşmenin görüldüğü günümüzde, özgünlüğünü nispeten korumuş olan Diyarbakır Suriçi yerleşim alanı, büyük bir tarihsel turizm potansiyeli oluşturmaktadır...
(BİTTİ)