Nevruz mü Newroz mu  ? (4)

Newroz- Nevruz geleneği çok eski zamanlardan beri süregelmektedir.

Newroz- Nevruz Nerelerde Kutlanır

Ancak bu geleneğin İran kültürüne ait olduğunu savunanlar olduğu gibi Türker’de de çok eskiden beri Nevruz törenlerinin yapıldığı, hatta Ergenekon’dan çıkışın Nevruz gününe rastladığı görüşü de savunulmaktadır. Nevruz geleneği İranlılardan Araplara da geçmiş olup bu güne gece ile gündüzün eşit olduğu gün ya da gece ile gündüzün dengelendiği gün anlamına gelen “birinci itidalyun” (Nevruz), güz mevsimindeki gece ile gündüzün eşit olduğu güne de “ikinci itidalyun” (Mihrican) denilmektedir. 

Görüldüğü gibi Nevruz konusunda rivayetler muhteliftir. Ancak buna rağmen, günümüzde Nevruz, Türkiye’nin de içinde bulunduğu büyük bir coğrafyada; genel olarak kuzey yarım kürede Adriyetikten Çin seddine kadar olan bölgede, özellikle de, Orta Asya’da, Anadolu’da, Kafkaslarda, Orta Doğu’nun bir bölümünde farklı ırklara mensup halklar ve milletler tarafından çeşitli tören ve eğlencelerle kutlanmaktadır.  

 Mart ayının 21. günü Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Afganistan, Tacikistan ve İran’da resmi tatil ve bayram günüdür. Türkiye Cumhuriyeti ile K. K. T. C’de resmi tatil olmamakla birlikte bayram olarak kabul edilmiştir.

Nevruz Geleneği Nerden Geliyor?
 
Nevruzun menşei, hangi millete ait olduğu ve kutlama biçimleri konusunda üç yaklaşım tespit edilebilmiştir.
 
Nevruz Efsaneleri
 
Yaratılış destanları, mitler, efsaneler vb. değerler birer kültürel zenginliktir. Toplumlar bu tür değerlerin gerçekle alakasının olmadığını ya da uydurulmuş olduğunu bile bile sahip çıkarlar. Daha sonra da bu temel varsayımlarını ideoloji haline getirirler. Nevruzla ilgili olarak da aynı şeyleri söyleyebiliriz.
 
 Nevruz geleneğinin menşeine temel teşkil eden üç faklı efsane vardır. Bu efsanelerden biri İran Şahı Cemşid’in doğu Azarbaycan’da taht kurması hadisesinin efsaneleşmesi, öbürü Türklerin Ergenekun’dan çıkış efsanesi, bir başkası ise Kürtlerin Dahhak-Kava efsanesine uyarladıkları bağımsızlık günü efsanesidir.

Efsanelere Göre Nevruz 

İran Efsanesine göre Nevruz :Rivayet odur ki, İran devletinin büyük şahı Cemşid Şah, yeryüzünün her tarafını dolaştıktan sonra geldiği Azerbaycan’ı beğenip doğu tarafına bir taht kurdurdu. Şahane bir elbise giyerek başına da mücevherden bir taç takarak tahta oturdu. Güneş doğup da şaşası o taç ve tahta yansıyınca bütün o havaliyi nura boğdu. Herkes bu hadiseden mutluluk duydu. Bu gün yeni ve mutlu bir gün diye bu güne Nevruz dediler.
 
 Büyük şenlikler yapılarak bugünü kutladılar. Bundan sonra her yıl bu töreni yapmayı usul haline getirdiler. Bu gün ferverdi ayının birinci günüdür ve Navruz-i ‘amma denilir. Ferverdi ayının altıncı gününe de Navruz-i hassa denilmektedir. İran geleneğinde Navruz-i ‘amma ile Navruz-i hassa arasındaki bu altı günde Acem şahları ihtiyaç sahiplerinin ihtiyaçlarını karşılarlar ve genel af ilan ederler. Nevruz günleri zevk u safa günleri olduğu gibi idareciler tarafından, halkın şikâyetlerinin dinlendiği bir gündür.
 
 İran’da Nevruz nedeniyle “Nevruziye” denilen bir nevi tatlı yapılır. Bu Nevruziyeler 7 maddeden yapıldığı ve o maddelerin baş harfleri kullanılarak yapıldığı için “hefsin” denilmektedir. Daha sonra Nevruz iyelerin karışımı 40 maddeye kadar çıkmıştır.

Newroz veya Nevruz’u Hangi Millet Nasıl İfade Ediyor

 Newroz-Nevruz, Azerbaycan'da Novruz, Kazakistan'da ve Tacikistan'da (Наурыз мейрамы) Navrız meyrami, Kırgızistan'da Nooruz,  Kırım Türklerinde Navrez, Batı Trakya Türklerinde Mevris, Kürtlerde Newroz  olarak  ifade edilir.
 
 Nevruz,  Kelime manası olarak Farsça"Yenigün" anlamına gelir. Çin'den Avrupa içlerine kadar kuzey yarımküre insanlarının ortak bayramıdır. Bugün Türkiye'de bir gelenek Türk Cumhuriyetleri'nde ise resmî bayram olarak kutlanır. Baharın gelişini, doğanın uyanışını temsil eder. Türk kavimleri tarafından M.Ö. VIII yy'dan günümüze kadar her yıl 21 Mart'ta kutlanır.
 
 Oniki Hayvanlı Türk Takvimi ve Melikşah'ın Celali Takvimi'nde yılbaşı olarak belirlenen 21 mart, Divânü Lügati't-Türk'te de ilkbaharın gelişi olarak belirtilir. Türk edebiyatı ve musikisine de Nevruz; Nevruz-ı Asl, Nevruz-ı Arap, Nevruz-ı Bayati, Nevruz-ı Hicaz, Nevruz-ı Acem ve Nevruz-ı Seba olarak girmiştir. Tarihte pek çok devlet tarafından bayram ve gelenek olarak kutlanmıştır. Bunların başında Anadolu beylikleri, Eski Mısır, İran, Safavi, Sasani, Kürtler, Moğollar, Selçuklu ve Osmanlı gelir.
 
Selçukulu ve Osmanlı'da milli bayram olarak kutlanan Nevruz, Nevruziye adlı şiirlere ve şenlikler ve  ziyafetler verilerek kutlanırdı.  Alevi ve Bektaşiler  arasında da kutlanan Nevruz'da özel ayinler yapılırdı, yine Zerdüştler
 ve Yezidiler'de  21 Mart'ı bayram olarak kabul etmişlerdi.                  

Çin kaynaklarında; Hunlar’ın milattan yüzlerce yıl önce 21 Mart’ta hazırladıkları yemeklerle kırlara çıktıkları, bahar şenlikleri yaptıkları görülmektedir. 

Uygurlar’ın Nevruz kutlamalarını tasvir ettikleri tabloları bulunmaktadır. Osmanlılar’ın ise “Sultan-ı Nevruz” adı altında bizzat padişahın katılımıyla törenler yaptıkları bilinmektedir. 

Yakın çağımızda da, Atatürk’ün Nevruz şenlikleri düzenlettiği ve kendisinin de katıldığını yine kaynaklardan öğreniyoruz. Kaynak: WIKIPEDIA
Devam edecek:  
Devam edecek:  Türk ve Kürt Efsanesinde Nevruz