Ferit Aslan
Diyarbakır’da, 780 yıl önce Hevsel bahçelerine getirilen vergi muafiyeti ve 340 yıl önce gayri müslim din adamlarından vergi alınmayacağını ilan eden fermanların Ulu Cami’nin taşlarına işlendiğini biliyor muydunuz?
FERMANLARIN TAŞA İŞLENDİĞİ YEGANE YAPI
Anadolu'nun ilk büyük camilerinden olan ve İslam Alemi'nin 5. Harem-i Şerifi olarak kabul edilen Diyarbakır Ulu Cami, 340 ve 780 yıl önce padişah fermanlarının taşa işlendiği bir yapı olma özelliğine sahip yegâne bir eser olarak bilinir.
Diyarbakır Ulucami Harim kısmının (Hanifiler Bölümü) ana girişinin batı kenarında yer alan kitabede, 1243 yılında Selçuklu Sultanı II Giyaseddin Keyhüsrev’in Evsel'den (Hevsel), Mardin Kapıdan, Urfa Kapı'dan, Dicle Kapıdan alınan vergileri kaldırması ile ilgili fermanı taşa işlenmiş.
870 YIL ÖNCE TAŞA İŞLENEN KİTABENİN TÜRKÇE ÇEVİRİSİ
“Allah'ın adıyla başlarım. Hüznümüzü gideren Allaha hamdolsun. Yüce Emir Büyük Sultan Giyased- din (Allah onun sultanlığını kalıcı kılsın.) Evsel'den, Mardin Kapıdan, Urfa Kapıdan, Dicle Kapıdan alinan vergilerin kaldırılmasını buyurdu. Bunu kalıcı bir hayrat ve Amid halkına bir iyilik olsun diye yaptı. Kim bu buyruğu işittiği halde onu değiştirirse günahı onu değiştireceklerin boynunadır. Kuşkusuz Allah işiten ve bilendir. Yeryüzü ve gökler mevcut oldukça Allah sultanın devletinin devam etmesi için yapılan bütün güzel duaları kabul etsin. Bu iş 639 (1241) yılında gerçekleşti. Peygamber Hz. Muhammed'e salát olsun."
340 YIL ÖNCE DE IV MEHMED’İN FERMANI TAŞA İŞLENMİŞ
Tarihçi Abdulaziz Yatkın, “Beşinci Haremi Şerif Diyarbakır Ulu Camii Külliyesi” adlı kitabında, Osmanlı Padişahı IV Mehmed’in fermanının Ulu Cami Hanefiler kısmının doğu cephesi soldan beşinci pencere ile üçüncü pencere arasında ve dördüncü pencerenin üzerindeki taşa işlendiğini belirtiyor. 340 yıl önce Ulu Cami’nin taşına işlenen fermanda, gayri müslim din adamlarından vergi alınmamasını buyuruluyor. Yatkın’a göre, bu dünyada ilk vergi affı ve bunun fermanının bir mabedin duvarındaki taşlara işlenmesi çok önemlidir.
Uzmanlar, halkın günde beş vakit ziyaret ettiği Caminin fermanların halka duyurulması açısından en güzel ilan panosu olarak görüldüğü için böyle yapıldığını belirtiler.