Diyarbakır, tarih boyunca onlarca medeniyete ev sahipliği yapmış, kültürel zenginliğiyle göz kamaştıran kadim bir kent. Peki, bu kadim kentin ve ilçelerinin isimlerinin ardında hangi hikayeler yatıyor? Gelin, Diyarbakır'ın gizemli geçmişine doğru bir yolculuğa çıkalım!
Diyarbakır: "Bakır memleketi" anlamına gelen Diyarbakır, adını zengin bakır yataklarından alıyor. Tarihte Amida, Amid, Amed, Kara Amid ve Diyarbekir gibi farklı isimlerle de anılan kent, Cumhuriyet döneminde Diyarbakır adını aldı.
Bağlar: Adından da anlaşılacağı gibi Bağlar ilçesi, bir zamanlar yemyeşil bağ ve bahçelerle kaplıydı. Mis gibi üzüm kokularının sardığı bu verimli topraklar, ilçeye adını verdi.
Bismil: Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'nde bahsettiği "Pis Mil", Bismil'in isim hikayesinin ilginç bir örneği. Dicle Nehri'nin oluşturduğu bataklık araziden geçen deve kervanlarının zorlu yolculuğu, "Pis Mil" adının doğmasına sebep olmuş. Zamanla bu isim Bismil olarak değişmiş.
Çermik: Kaplıcalarıyla ünlü Çermik, adını Türkçe'de "kaplıca, ılıca" anlamına gelen "çermik" kelimesinden alıyor. Arapça ve Farsça'dan dilimize geçen bu kelime, ilçenin şifalı sularına atıfta bulunuyor.
Çınar: Eskiden "Melkis", "Akpınar" ve "Hanakpınar" gibi isimlerle anılan Çınar, adını heybetli çınar ağaçlarından alıyor. Bulgaristan ve Kudüs'ten gelen göçmenlerin yerleştiği ilçe, bu ağaçların gölgesinde büyümüş ve gelişmiş.
Çüngüş: Çobanları aldatan kuşların cıvıltıları, Çüngüş'ün isim hikayesinin merkezinde yer alıyor. "Çınkuş" olarak da bilinen bu kuşlar, ilçenin adına ilham kaynağı olmuş.
Dicle: Mezopotamya'nın can damarı Dicle Nehri, adını Sümerce "akan su" anlamına gelen "İdigna" kelimesinden alıyor. Tarih boyunca farklı dillerde Tigris, Hiddekel ve Diklat olarak da anılan nehir, Diyarbakır'ın Dicle ilçesine de adını vermiş.
Eğil: Hititlerden beri yerleşim yeri olan Eğil, tarih boyunca "İngalava", "İntilene", "Angel" ve "Gêl" gibi farklı isimlerle anılmış. Bugünkü adını, yerli halkın kullandığı "Gêl" isminden aldığı düşünülüyor.
Ergani: Dünyanın en eski maden ocaklarından birine ev sahipliği yapan Ergani, adını "madenlerde çalışan işçi" anlamına gelen "Ergane" kelimesinden alıyor. "Maden yeri" anlamına gelen "Arghini" kelimesi de ilçenin zengin maden yataklarına işaret ediyor.
Hazro: Asurlular döneminden kalma "Hataro" kalesinden adını alan Hazro, tarih boyunca Pers, Makedon, Roma ve Bizans gibi birçok medeniyete ev sahipliği yapmış. İlçedeki tarihi kalıntılar, Hazro'nun zengin geçmişine ışık tutuyor.
Kayapınar: Karacadağ'dan gelen suların kayalıklardan fışkırdığı Kayapınar, adını bu coğrafi özelliğinden alıyor. Eskiden "Peyas" olarak bilinen ilçe, 1991 yılında Kayapınar adını aldı.
Kocaköy: 1869 ve 1915 kayıtlarında "Karas" veya "Karaz" olarak geçen Kocaköy, adını nereden aldığı tam olarak bilinmeyen bir ilçe. Ancak, tarihi çok eskilere dayanan Kocaköy'de birçok mağara ve höyük bulunuyor.
Kulp: Eskiden "Paskale" anlamına gelen "Pasur" adıyla bilinen Kulp, adını "Kulpo" adlı bir derebeyinden veya yöre halkının kulp işçiliğindeki ustalığından almış olabilir.
Lice: Asur kaynaklarında "Şirişa" olarak geçen Lice, adını "Holuris" kelimesinden aldığı düşünülüyor. Diyarbakır'ın en eski ilçelerinden biri olan Lice, tarihi zenginlikleriyle dikkat çekiyor.
Silvan: Helenistik dönemin en önemli kentlerinden biri olan Silvan, Asurlular döneminden beri yerleşim yeri. Eskiden "Tigranokerta" olarak bilinen ilçe, adını "Süleyman" adının Kürtçe telaffuzundan alıyor.
Sur: Diyarbakır'ın tarihi surlarıyla çevrili olan Sur ilçesi, adını bu görkemli surlardan alıyor. 2008 yılında kurulan ilçe, Diyarbakır'ın en eski yerleşim merkezlerinden biri.
Yenişehir: Diyarbakır surlarının dışında kurulan ilk yerleşim yeri olan Yenişehir, adını bu özelliğinden alıyor. 2008 yılında ilçe statüsü kazanan Yenişehir, modern yapılaşmasıyla dikkat çekiyor.
Diyarbakır ve ilçelerinin isimlerinin ardındaki bu ilginç hikayeler, kentin zengin tarihine ve kültürel mirasına ışık tutuyor. Her biri ayrı bir öykü barındıran bu isimler, Diyarbakır'ın geçmişine yapılan bir yolculukta bize rehberlik ediyor.