Diyarbakır'da 19. yüzyılda yapılan tuz yolsuzluğu nedeniyle halkın isyan ettiği belirtiliyor.
Diyarbakır Salnamelerinde yer alan bilgilerde, kentin tuz madenlerinden çıkan tuzların, sahtekarlıkla kişisel kazanca dönüştürülmesi ve bu durumun yarattığı toplumsal huzursuzluk, 19. yüzyılın ikinci yarısında büyük yankı uyandırdı.
İngiliz Seyyah Robert Barkley'in verdiği bilgilere göre, Diyarbekir Valisi Abdurrahman Paşa, maden eminini yolsuzluktan mahkum ettirmiş ancak İstanbul’daki ilgili mercilere rüşvet veren emin, cezasından sıyrılarak görevine geri dönmüş.
YOLSUZLUK VE HALKIN TEPKİSİ
Barkley, Diyarbekir'deki bu yolsuzluk olayının detaylarını aktarırken, ''halk arasında bilinen bu suç, adaletin sağlanamaması nedeniyle büyük bir güvensizlik yaratmıştı' diyor.
Ünlü seyyah anlatımlarında, idare meclislerinin zamanla kent rantının merkezi haline geldiğini ve bu meclislerdeki üyelerin, zengin tüccar ailelerinden oluştuğunu ifade ederek, bu kişilerin, halk tarafından kentlerdeki fakirliğin ve sefaletin nedeni olarak görülüp nefretin odağı haline geldikleri, zaman zaman linç edilme tehlikesiyle karşı karşıya kaldıkları kaydediliyor.
DİYARBAKIR'IN 18 SAATLİK MESAFEDEKİ İLÇESİNDEN GETİRİLİYORDU
Tuzun, hem kentlerde hem de kırsalda hayati bir tüketim maddesi olduğu belirtilerek, kentlerde mutfak kullanımı, kırsalda ise hem mutfakta hem de hayvancılıkta kullanılan tuzun, devlet tarafından sıkı bir şekilde denetlendiği bildiriliyor.
Halkın tuz ihtiyacının, 19 yüzyılda, Amid’e 18 saat uzaklıkta bulunan Lice'deki tuz madeni tarafından karşılandığı belirtilirken, tuzun bir diğer öneminin ise gıda saklama yöntemi olarak kullanılması olduğu ifade edildi.
KITLIK İÇİN EN ÖNEMLİ MADDE
Çeşitli kaynaklarda, tuzun önemiyle ilgili olarak; şu ifadelere yer veriliyor:
''Binlerce yıldır insanlar kıtlıklara karşı sebzeleri tuzlayarak turşu yapıyordu. Diyarbekir'de zengin ya da fakir, hemen hemen her aile yaz aylarında Dicle Nehri kıyısında yetişen sebzeleri tuzlayarak kışa hazırlık yapıyordu.''
Sabri Mengirkaon / Mardin Artuklu Üniversitesi
