İRFAN GÖZEN
Kadim kent Diyarbakır, tarih boyunca bir çok medeniyetin ilgi odağı haline geldi. 19. yüzyılın ortalarından itibaren İngiliz konsolosları, Osmanlı topraklarındaki şehirler hakkında kapsamlı raporlar hazırladı. Bu raporlar, sadece ticari ve siyasi ilişkileri değil, aynı zamanda şehirlerin coğrafi, iklimsel ve hatta su kaynakları gibi detaylı bilgilerini de içeriyordu.
Diyarbakır da bu raporların odağında yer alan önemli bir şehirdi.
İLK İNGİLİZLER GELDİ
Diyarbakır'da ilk konsolosluk açan ülke İngiltere oldu. 1854 yılında Diyarbakır'a ilk İngiliz konsolosunun atanmasıyla birlikte, şehir hakkında düzenli olarak raporlar tutulmaya başlandığı belirlendi.
Raporların, 1905 yılına kadar neredeyse kesintisiz bir şekilde devam ettiği belirtilen arşiv belgelerde, raporlarda Diyarbakır'ın oldukça geniş bir şekilde yer aldığı ifade ediliyor.
ENÇOK RAPOR DİYARBAKIR İLE İLGİLİ
Araştırmacılar, Kayseri, Konya ve Trabzon gibi birçok Anadolu şehrine ait ayrıntılı raporlar varken, Diyarbakır'ın bu konuda diğerlerinden ayrıldığını belirterek, bunun temel nedenleriyle ilgili şu ifadelere yer verdi:
''Belki de Diyarbakır'a ait daha fazla münhasır rapor bulunmaktadır, ancak henüz keşfedilememiştir. Diyarbakır'a ait bazı raporlar, araştırmacılara henüz açılmamış olabilir.
Bu durum, Diyarbakır'ın tarih ve coğrafya açısından taşıdığı önemi göz önüne alındığında oldukça merak uyandırıcıdır. Diyarbakır'a ait eksik olan bu raporlar, şehrin Osmanlı dönemindeki sosyal, ekonomik ve siyasi yapısı hakkında daha derinlemesine bilgiler sunabileceği için tarihçiler ve araştırmacılar için oldukça değerli olacaktır.''
