Diyarbakır'ın Ergani ilçesinde yer alan bakır madenini işletmek için 4 ülkedeki 5 şirket konsorsiyum oluşturdu.
Diyarbakır'ın Ergani ilçesindeki bakır madenlerinin ilk olarak işlenişi neolitik döneme kadar uzanıyor.
İnsanların yerleşik düzene geçtiği Çayönü'nde yaşayan insanlar aynı zamanda nabit bakırı işleyerek Maden Devrine giren ilk toplum olarak tarihte yerini alırken, ilk bakır da günümüzden 10 bin yıl önce işlenmiş oldu.
KONSORSİYUMLA İŞLETME KURULDU
Çeşitli dönemlerdeki topluluklar tarafından günümüze kadar kullanılan bakır madeni halen kadar önemini sürdürüyor.
Türkiye Cumhuriyeti'nin 29 Ekim 1923'te kurulmasıyla, ekonomik kalkınma hedefleri doğrultusunda, Diyarbakır'daki zengin bakır yataklarını değerlendirmek için girişimlere başlandı.
Bu bağlamda, 3 Nisan 1924'te 5 büyük yabancı şirketin birleşmesiyle Ergani Bakır T.A.Ş. kuruldu.
Ergani Bakır T.A.Ş'ın kurulmasıyla Syndicat d'Entreprises d'Orient (Fransız), Societe Schrader (İngiliz), Kreditanstallt (Alman), Deutche Bank (Alman), Baron Hirsh (Avusturya) tarafından oluşturulan konsorsiyum, çalışmalara başladı.
FABRİKA 1938'DE TAMAMLANDI
Konsorsiyum tarafından bakır madenlerinin işletilmesi amacıyla 1938'de fabrika inşaatı tamamlandı.
Projeyle, modern dünyanın tren, elektrik ve telefon gibi medeniyet göstergelerinin bölgeye getirildiği ve yerel ekonomiye, sosyal hayata büyük katkılar sağladığı belirtiliyor.
İŞLEYİŞ VE YAPILANMA
Ergani Bakır T.A.Ş., çalışmalarını maden kısmı, inşaat şubesi ve muhasebe-eşya bölümü olarak üç ana bölüme ayırarak sürdürdü.
İlk bölümde, bir Türk ve bir Alman yetkili yönetimdeydi. İnşaat şubesi, İsviçreli müteahhit ve Bavyeralı süveyyans tarafından yönetildi. Bu dönemde fabrikada 3000-4000 civarında işçi çalışmaktaydı.
Üçüncü bölüm olan muhasebe ve eşya kısmı ise bir Türk idareci tarafından yönetildi.
Fabrika inşaatının bölgenin engebeli yapısı ve demiryolu inşaatının tamamlanamaması nedeniyle uzun sürdüğü ve 1935'te demiryolunun açılmasıyla zorlukların aşıldığı belirtilerek, 1939'da fabrikanın hizmete girmesiyle ilk üretim yılında 4.233 ton bakır elde edildiği bildirildi.
ETİBANK'A DEVREDİLME SÜRECİYLE KAPANMA BAŞLADI
Fabrikanın 1945 yılında Etibank'a devredildiği, 1995'te Etibank Ergani Maden Müdürlüğü'ne dönüştürülen işletmenin, 2007'de Eti Gümüş A.Ş.'ye satıldığı kaynaklarda yer alırken, özelleştirme sürecinde fabrikanın, bakımsızlık ve değerli malzemelerin satışı nedeniyle kullanılmaz hale geldiği bildirildi.
Ergani Bakır İşletmesi'nin tarihi, 5 büyük yabancı şirketin işbirliği ile oluşturulan konsorsiyumun, Türkiye'nin ekonomik kalkınmasına ve modernleşmesine olan katkıları ile doludur.
Bu başarı hikayesi, sadece yerel ekonomi ve toplumsal gelişim açısından değil, aynı zamanda uluslararası işbirliğinin de önemli bir örneği olarak tarihe geçmiştir.
