Meral Özdemir
Yaklaşık 19. yüzyıla kadar kullanılan Adana ve Diyarbakır'ın Osmaniye ilçeleri karıştırılınca, Diyarbakır'ın Osmaniye'si Ergani adını aldı.
Çeşitli kaynaklara göre, Ergani Diyarbakır’ın ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinin en önemli ilçelerinden biridir. Eski adı Osmaniye’dir. Osmanlı döneminde 19. yüzyılın sonlarına doğru bugünkü kentin yerinde Osmaniye ismiyle yeni bir yerleşim oluşmuş ve eski Ergani sönükleşmiştir. Bir süre sonra da bu bölge Ergani yerine Osmaniye olarak anılmaya başladı.
Osmaniye adı Cumhuriyet'in ilanından sonra da kullanılmaya başlandı. Ancak Türkiye Cumhuriyeti topraklarında yer alan Adana'nın daha önceki ilçesi Osmaniye ili ile Diyarbakır'ın Osmaniye ilçesi karıştırılmaya başlandı. Bu karışıklık
20 Nisan 1924'te Ergani'nin ilçe statüsüne kavuşmasıyla son buldu. Diyarbakır'daki Osmaniye'ye Ergani adı verilerek, karışıklık giderilmiş oldu.
ERGANİ'NİN TARİHİ VE İSMİNİN ANLAMI
Osmanlı devrinde uzun zaman Sancak beyliği (il merkezi) yapan Ergani, 20 Nisan 1924 tarih ve 491 sayılı kanunla sancak beyliği sona ermiş ve Diyarbakır'a bağlı ilçe statüsünü aldı.
Ergani kelimesi Arghini (maden yeri) anlamına gelmektedir. Birçok araştırmacı, arg kelimesinin özellikle gümüş, geniş anlamda maden ve diğer metaller karşılığında kullanıldığını belirtiliyor. Bugünkü Ergani/Erxenî adına temel teşkil eden Arghini yer adının, maden yeri anlamına geldiği kaydediliyor. Arghini kelimesi zamanla değişerek, bugünkü Ergani adını almıştır.
Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Diyarbakır iline bağlı bir ilçedir. Ancak topraklarının bir kısmı Doğu Anadolu Bölgesine de taşmaktadır. Yüzölçümü 1.489 km2 olan ilçenin kuzey kesimi dağlık, güney kesimi ise düzlüktür.
İlçeye 6 km uzaklıkta bulunan Hilar şehri harabelerinde yapılan bir kazıda M.Ö. 7000 yılına varan kalıntılar bulunmuştur. Buna dayanarak Ergani’nin çok eski bir tarihe sahip olduğu söylenebilir. Ergani, tarihî süreç içerisinde, Akranya, Erkenin, Erkanikana, Yanari, Zülkarneyn, Arsania, Urhana, Aşat isimleriyle anılmıştır.
Osmaniye Kalesi ve Meryem Ana Kilisesi buradaki başlıca tarihî yapılardır.
İlçenin 7 km. güneybatısındaki Sesverenpınar (Hilar) Köyü’ndeki Çayönü’nde yapılan araştırmalar yöredeki yerleşimin MÖ.7250-6750 yılları arasında başladığını göstermiştir.
