Tarihin tozlu raflarından süzülüp gelen bu siyah beyaz fotoğraf karesi, Diyarbakır'ın kadim surlarının Dağkapı mevkiinde başlayan o hazin yıkım anını gözler önüne seriyor. Yalnızca taşların değil, yüzyılların da sökülmeye başlandığı o an, adeta bir şehrin sessiz çığlığı gibi yankılanıyor.
Fotoğrafın kadrajında, heybetli Diyarbakır surlarının ilk parçalarının acımasızca söküldüğü, etrafında meraklı ve belki de şaşkın bakışların toplandığı bir manzara canlanıyor.
Yıkım çalışmaları henüz yeni başlamış olsa da, surların bazı kısımları hala dimdik ayakta dururken, bazıları ise ağır darbelerin izlerini taşıyor.
BOMBA VE DİNAMİTLERLE YIKILDI
Fotoğrfaf: Surların yıkılmadan önceki hali (antolojidiyarbakır)
Peki, bu görkemli yapılar neden yıkılmak zorunda bırakıldı? ''Şehir hava almıyor'' gerekçesiyle alınan karar, kentin yüzyıllardır ayakta duran bu eşsiz güzelliklerinin kaderini belirledi.
O yıllarda Diyarbakır'da görev yapan Vali Hasan Faiz Ergun'un emriyle, Dağkapı ile Urfakapı arasındaki bölgede yıkım çalışmaları başlatıldı. Gerekçe ise oldukça ilginçti:
''Sur içine havanın gelmemesinin bulaşıcı hastalıkların yaygınlaşmasına neden olduğu ve hava sirkülasyonunun sağlanması.''
100 METRE KURTARILAMADI
Fotoğraf: Tarihi surların yıkımına başlandı ve Dağkapı mevkiinde ilk yıkılan yer (antolojidiyarbakır)
Takvimler 1930'u gösterdiğinde, top atışları ve dinamitlerle başlayan bu acımasız süreç, Diyarbakır'ın kalbine bir hançer gibi saplandı. Tam da bu sırada, yolu Diyarbakır'a düşen Fransız mimar ve edebiyatçı Albert Louis Gabriel, gördükleri karşısında adeta şaşkına döndü. Bu tarihi yıkıma daha fazla seyirci kalmak istemeyen Gabriel, vakit kaybetmeden harekete geçti ve hükümet yetkililerine telgraf çekerek yıkımın durdurulması için çaba harcadı.
Ancak telgrafın hükümete ulaşması ve yanıtının gelmesi zaman aldı. Bu kısa süre zarfında ise tam 100 metrelik sur, tarihin derinliklerine gömüldü.
Fotoğraf: Yıkım çalışmalarından bir kare
Bu nostaljik kare, sadece bir yıkımın değil, aynı zamanda bir dönemin sonunun ve yeni bir dönemin başlangıcının da hüzünlü hikayesini anlatıyor.
Dağkapı'da başlayan bu yıkım, Diyarbakır'ın hafızasında derin izler bırakarak, şehrin tarihinde unutulmaz bir dönüm noktası olarak yerini koruyor. O an, bir şehrin sessiz çığlığının, tarihin sayfalarında yankılanmaya devam ettiği bir an olarak hafızalara kazındı.
