Ayşegül Yaşar / Özel Haber
Diyarbakır'ın tarihi Sur ilçesinde antik çağdan buyana var olan Bağdat ile Medine ve Yalova Caddelerinin adı bir asır önce değiştirildi.
Yaşamın 9 bin yıldır kesintisiz sürdüğü Diyarbakır’ın adeta kalbi konumundaki Merkez Sur ilçesinde antik dönemden bu ana kullanılan Bağdat Caddesinin adı 96 yıl önce değiştirildi. Gazi adını alan cadde aynı zamanda şehrin ticaret aksını oluşturuyordu.
BAĞDAT CADDESİ DİYARBAKIR'DA DA VARDI
Diyarbakır Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Derneği'nin (DKVD) oluşturduğu Diyarbakır Hafızası'nda yer alan belge ve bilgilere göre, Bağdat Caddesi sadece İstanbul'da değil, Diyarbakır'da da vardı. Antik çağdan buyana kullanılan yolun adı 96 yıl önce alınan kararla değiştirilerek Gazi Caddesi yapıldı.
Dağkapı’nın girişinden başlayıp Mardinkapı’ya kadar uzanan, şehri kuzey-güney ekseninde baştanbaşa kesen bu cadde antik dönemden buyana Suriçi’nin ana ulaşım ve ticaret aksını da oluşturur.
ATATÜRK'E İTHAFEN DEĞİŞTİRİLDİ
Cumhuriyet'in ilk dönemlerine kadar Bağdat Caddesi veya Bağdat Yolu olarak bilinen caddenin adı, 1927 yılında belediye meclisinin kararıyla Atatürk’e ithafen Gazi Caddesi olarak değiştirilir.
Bugün ‘’Bağdat’’ ismi neredeyse hatırlanmıyor. İsim değişikliği Cumhuriyet Dönemi ve sonrasında birçok sokak, mahalle ve köyün adının değiştirilmesinin bir parçasıdır.
MEDİNE CADDESİ NERESİ
Sur'da çekilen ve yaklaşık bir asırlık olan cegamedya'nın bulduğu fotoğraf, kentte yaşanan değişimi gözler önüne seriyor.
Yapıların tamamen taş ve toprak evlerden oluştuğu görülen fotoğraf karesinin nerede çekildiği tam olarak tespit edilemedi. Diyarbakır’ın tarihi ile ilgili çalışma yapan uzmanlar, fotoğraftaki caddenin eski adıyla Medine, yeni adıyla İzzet Paşa caddesi olduğunu söylediler. Uzmanlar, fotoğraf açısının Saraykapı’dan Nebi Camisine doğru çekilmiş olma ihtimalinin yüksek olduğunu ifade etti.
YALOVA CADDESİ VE OTELİ
Diyarbakır'da yine bir asır önce Dağkapı Meydanı'na bakan yerde Yalova Oteli, Yalova Caddesi ve Yalova Kıraathanesi bulunuyordu.
Diyarbakır'da Yalovalı olan mühendis, 1920 yılında Vehbi Koçak'ın otelinin çizimlerini ücretsiz yapar. Bunun üzerine de Vehbi Koçak, mühendisten otelin ismini vermesini ister. Mühendis de otele memleketi olan Yalova’nın adını verir.
Otele verilen Yalova ismi, bir süre sonra önünden geçen cadde için de kullanılır. Yalova Caddesi daha sonra Kıbrıs Caddesi olarak değiştirilir.
Dönemin mimari üslubuna göre yapılan Yalova Oteli’nin üst katında çıkması, alt katında 4 kemerli bir dükkan yapısı bulunmaktaydı.
ŞEYH SAİT'İ YARGILAYAN HAKİMLER BU OTELDE KALDI
Şehir hava almıyor diye 1930'lu yıllarda tarihi surlar dinamitlerle yıkılmaya başlanıyor. Dağkapı surlarının da yıkımıyla Dağkapı Meydanı’na açılıyor. Kerem Serhatlı’nın anlatımına göre, 1925’te yaşanan Şeyh Sait İsyanı sonrasında kurulan İstiklal Mahkemeleri için şehre gelen mahkeme heyeti yargılama bitene kadar bir süre Yalova Oteli’nde kaldılar.
ATATÜRK'E KAHVE İKRAM EDİLDİ
Yalova Caddesi'nde bir de Yalova Kıraathanesi bulunuyordu. 1937 yılında Diyarbakır'a gelen Atatürk’e Dağkapı Meydanı’ndaki Yalova Kahvesinde ayakta bir kahve ikram edildiği söylenir.
Kahvehane 1960’larda sabahçı kahvehanesine dönüştü ve adı sabahçı kahvehanesine dönüştü. Kahvehanede, garibanların, dışarıdan gelenlerin, otel bulamayanların sabaha kadar yattığı anlatılır.
OTELİN YERİNE FAKÜLTE KURULDU, SONRA YİNE OTEL OLDU
Yalova Oteli'nin, 1975’te yıkımı kararlaştırılır. Otelin yıkılmasından bir yıl sonra yerine 27 öğrencili Diyarbakır Diş Hekimliği Fakültesi yapılır. Fakülte 1981 yılında buradan çıkarak yeniş binasına taşınır.
Bina eski iki katlı özgün dokusunun yerini yüksek dükkanları ve üstüne çıkan beş katlı bir yapıya bıraktı. 1920'lerde Yalova Oteli olan yerde günümüzde günümüzde New Tigris Oteli hizmet vermektedir.
