cegamedya yazarlarımızdan Sıddık Algül, bugünkü yazısında dünyada bir örneği olmayan kadim kent Diyarbakır'ın tarihi surlarında meydana gelen bozulmaları yazdı.
Algül'ün kaleme aldığı yazı şöyle:
Surların bozulma sorunu ve bugünkü durumu (2)
Bilinçsiz Kullanımlar
Restorasyon çalışması tamamlanan ve yapıyla uyumlu bir şekilde işlevlendirilen Dağkapı Burcu ile Tek Beden Burcu ve birçok burç bilinçsiz ve yapıya zarar verecek şekilde kullanılmaktadır. Boş olan birçok burçta ise sokak çocukları kalmaktadır. Yakın zamanda, belediye tarafından burçların çevresinin uygunsuz yapılardan temizlemesine kadar, burçların kapalı mekânları kimi yerde otopark ve çay bahçelerinin deposu, kimi yerlerde ise çöplük olarak kullanılmaktaydı.
Bu mekânlar çevre sağlığını da olumsuz etkilerken içlerinde yakılan ateş, burç duvarlarına büyük zarar vermiştir. Ayrıca birçok yerde yapılan bilinçsiz eklentiler ve daha sonra bunların sökülmesi de özgün dokuda tahribatlara neden olmuştur. Burçlarda bir zamanlar ve halen kullanılan yerler de vardır.
Bunlar;
-Sanat Galerisi (Dağ Kapı Burcu’nun bir bölümü)
-Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Müdürlüğü (Dağ Kapı Burcu)
-Kitap Satış Mağazası-DÖSİM (Tek Beden Burcu)
-İçinde yaşanılan bir burç
-Burç yüzeyindeki inşaat artıkları
-Evler arasında kalan sur duvarı
7-Yanlış Onarımlar
Birçok medeniyetin izlerini taşıyan Diyarbakır surları her dönemde onarılmış, büyük bir bölümü günümüze sağlam olarak ulaşmıştır.
Kentin geleneksel dokusunu saran bu anıtsal yapının günümüzde de restore edilmesi zorunludur. Ancak son yıllarda yapılan restorasyon uygulamalarında, surların özgün dokusuna aykırı uygulamalar kaygı verici boyutlara ulaşmıştır. Uygulamalarda özgün malzemeye aykırı boyut, doku ve örgü tekniğinde malzeme ile çimento ağırlıklı harç kullanılması ve özgün detayların yok edilmesi görülen en büyük hatalardır.
Kültür Bakanlığı tarafından 2001-2002 yıllarında yapılan son restorasyon uygulama örneği olan Keçi Burcu yanlış onarım çalışmaları için somut bir örnektir.
-Yakın zamanda, sur duvarının üzerine yapılan hatalı kaplama
-Girişi düzenlenmemiş burç örnekleri
Genel strüktür çerçevesinde çok büyük bir kısmı sağlam ve ayakta olan Keçi Burcu, kısmi tamamlamalar, temizleme, yalıtım vb. sağlıklaştırma çalışmalarıyla günümüz ihtiyaçlarına ve turistik potansiyeline uygun işlevlendirilecek bir yapıdır. Ancak, yapılan birçok hatalı ve gereksiz uygulama yapının kimliğinde derin tahribatlar oluşturmuştur.
Burcun kavisli kuzey yüzünün bir kısmı ve giriş cephesinin yan yüzeylerinin büyük bir bölümünde özgün malzeme sökülerek, boyut ve doku olarak uyumsuz yeni taş kaplamalar yapılmıştır.
Aslına uygun olmayan ve büyük bir bölümü gereksiz olan bu kaplama ile burcun tarihi özgün dokusu yok edilerek yeni bir görüntü oluşturulmuştur.
Yapının zemin kat iç duvar yüzeylerinde temizlik yapılmış olmasına rağmen, nem sorununu çözecek bir yalıtım yapılmaması duvar yüzeylerinde ve döşemede nem miktarının artmasına neden olmuştur.
Bu durumun ileride burçta ciddi sorunlara yol açması, duvar yüzeylerinde yer yer tuzlanma, küflenme ve sürekli bir rutubet kokusuna neden olması kaçınılmazdır. Burcun genelinde, su yalıtımı gereken boyutta yapılmamıştır.
-Nem sorunu olan yan yüzeyler
-Özgün döşeme üzerine yapılan ve yalıtım sorunu olan teras döşeme (Keçi Burcu)
Teras katın tüm döşemesi burcun yapım tekniğine aykırı, eski taş döşeme üzerine (taş makinelerinde kesilmiş) 5 cm kalınlığındaki bazalt plaklarla kaplanmıştır.
Döşeme altına gerekli su yalıtımının yapılmadığı ya da yetersiz yapıldığı, gerekli eğimin yeterince verilmediği, yeni döşemenin parapet diplerinde biriken sulardan ve alt koridor ile zemin kat iç duvarlarındaki nemden anlaşılmaktadır.
Yapının çevresinde drenaj çalışması yapılmadığı için zemin kat döşemesinin dışarıdan gelen sulardan dolayı ıslak olduğu görülmüştür. Burcun güney ucunda yer alan ve aynı koridorla ulaşılan alanın planı değiştirilmiş, terasa bağlantısı olmayan kapalı bir mekân oluşturulmuştur.
Çimento ağırlıklı imitasyon tuğla örülü kubbeyle kapatılmış, mekânda yapılan bu değiştirme, yapının kimliğini, özgün kullanım düzenini ve planını bozmuştur.
-İç mekândaki döşemede nem sorunu (Keçi Burcu)
-Çimento derzli yenilenen tuğla tonoz (Keçi Burcu)
-Yalıtım yapılmadığı için teras döşemesinden akan suların tonozda oluşturduğu nem (Keçi Burcu)
-Özgün yapım tekniğine uymayan özentisiz yapılmış yenileme detayı (Keçi Burcu)
DEVAM EDECEK (Koruma önerileri)
