Diyarbakır'a yaklaşık 2 bin kilometre uzaklıktan 160 yıl önce gelen Bulgar sürgünleri, bir ilki yaşattılar.
Osmanlı Devleti’ne karşı bağımsızlık faaliyetlerinde bulunan Bulgarlar, 1862 yılında Diyarbakır’a sürgün edildiklerinde, yanlarında sadece umutlarını değil, aynı zamanda bir yeniliği de getirdi. 1869 yılında araba yapmayı bilen Bulgar sürgünlerin varlığı öğrenildiğinde, dönemin Diyarbakır Valisi Kurt İsmail Paşa hemen harekete geçti. Malzemeler temin edilerek kentin ilk faytonları yapıldı. Böylece Diyarbakır, ilk kez üstü kapalı atlı arabalarla tanışmış oldu.
DEVRİM NİTELİĞİNDE BİR AN
Faytonların yapımı halkın büyük ilgisini çekti. Atların arabaya koşulduğunu gören kent sakinleri, bu yeniliği hayretle izliyordu.
Bulgar sürgünleri daha sonra yaptıkları açıklamalarda, halkın bu şaşkınlığını dile getirerek, ''atların arabaya koşulduğunu ilk kez görenler, etrafımızda toplanıp şaşkınlıkla izlediler'' ifadelerini kullandı.
FAYTONLAR HAYATI DEĞİŞTİRDİ
İlk faytonlar Dağkapı ile valilik arasındaki mesafede memurları taşımaya başladı.
Bu yenilik kısa sürede yaygınlaştı ve faytonculuk bir meslek haline geldi.
Bulgar sürgünleri, Diyarbakır’da bu işin öncüsü oldular. İlkel koşullarda yapılan arabalar, zamanla yerini daha konforlu araçlara bırakmak zorunda kaldı.
DİYARBAKIR'IN TOPLU ULAŞIMI
Diyarbekir’in toplu ulaşımı, 1873 yılında bölgesel taşımacılıkla genişledi. Diyarbakır-Harput ve Diyarbakır-Mardin arasındaki yollar için yeni arabalar yapıldı. Ancak yolların bozuk olması nedeniyle bu girişimler uzun süreli olmadı.
TARİHE GEÇEN İLK ADIM
Her ne kadar kısa süreli bir başarı olsa da Bulgar sürgünlerinin Diyarbakır’a getirdiği bu yenilikçi faytonlar, kentin modernleşme sürecinin önemli bir parçası olarak tarihe geçti.
Faytonlar, bugünün toplu taşıma sistemlerine ilham veren ilk adımlar arasında yer aldı.
KAYNAK: Sabri Mengirkaon
