Tarihte bir çok medeniyete beşiklik yapan kadim kent Diyarbakır'ın Tevrat'ta geçen kutsal şehir Kalne olduğu belirtiliyor.
Dicle Üniversitesi akademisyenlerinden Prof. Kenan Haspolat'ın yaptığı araştırmaya göre, Diyarbakır, sadece Müslümanlar için değil, Yahudiler için de kutsal bir şehir olarak bilinir. Hatta, bazı rivayetlere göre, Diyarbakır’ın Aden Bahçesi olduğu dahi söylendiği belirtilirken, 19. yüzyılda şehirde 10.000 Müslüman ve 400 Yahudi yaşadığı kaydediliyor.
1900 tarihli salnamelerde, kentte bir Yahudi okulunun bulunduğu da anlatılıyor.
DİYARBAKIR KUTSAL KENT KALNE Mİ?
Diyarbakır’daki Yahudi toplumunun, şehrin Tevrat’ta adı geçen Kalne şehri olduğuna inanıldığı belirtilerek, Tekvin kitabında geçen ''Şinar diyarında Babil, Erek, Akkad ve Kalne'' ifadelerinin bu inancı desteklediği bildiriliyor.
Ayrıca, Diyarbakır’ın ilk yerleşimcilerinden olduğu iddia edilen Hunayna bin Maiş gibi isimlerin, Davud peygamberin soyundan geldiği belirtiliyor.
DİYARBAKIR'IN KURULUŞU
Rivayetlere göre, Hz. İbrahim’in Hacer ve Sara isimli hanımlarının ölümünden sonra evlendiği Katura’nın oğlu Medyan’ın torunu Amed'in, Diyarbakır’ın kurulmasında önemli bir rol oynadığı anlatılıyor.
Şehrin adının da, Hz. İbrahim’in torunlarından Belenda’nın oğlu Amid’den geldiği ifade ediliyor.
Araştırmada, Diyarbakır’ın bir diğer isminin Hz. İsmail’in soyundan gelen Vaile oğlu Bekir’den kaynaklandığına dair pek çok yayın bulunduğu yer alıyor.
DİYARBAKIR'DAKİ SİNAGOG VE KUTSAL ODA
Diyarbakır’da, Arap Şeyh Camii'nin arkasında bir zamanlar Yahudilere ait bir sinagog bulunduğu belirtilen araştırmada, ''bu sinagogun içinde, daima kapalı tutulan küçük bir oda mevcuttu. İnançlara göre, Hz. İlyas bu odada peygamberliğini ilan etmişti ve odada Aramice bir Tevrat yazması yer alıyordu. Ayrıca, Çermik’te de Yahudilerden kalma bir sinagog bulunmaktadır'' deniliyor.
ULU CAMİ HZ. MUSA'NIN ESERİ Mİ?
Diyarbakır’da yer alan Ulu Camii’nin, Hz. Musa tarafından yapıldığına dair çeşitli rivayetler bulunmaktadır.
Evliya Çelebi, bu yapının İbranice bir kitabeye dayandırıldığını ve Rum tarihçilerin de bu konuda hemfikir olduğunu ifade eder. 1954’te Londra’da yayımlanan bir eserde, seyyah Lord Kınross da bu görüşü destekleyen yorumlarda bulunur.
EĞİL'DEKİ YAHUDİ MİRASI
Eğil kasabasının da Yahudi tarihi açısından önemli olduğu vurgulanırken, Yahudilerce de kutsal sayılan Zülküfl, Elyesa, Yunus, Harun-u Asefi ve Danyal peygamberlerin mezarlarının bu bölgede bulunduğu anlatılıyor.
Ayrıca, kasabanın girişindeki vadide yer alan Melek Deresi’nin, Yahudi evliyalara ait bir mekan olduğu yöre halkınca ifade ediliyor.
AHİD SANDIĞI DİYARBAKIR'DA MI?
Diyarbakır’daki çeşitli mekanlarda Yahudilere ait sembollerle karşılaşmanın mümkün olduğu da belirtilerek, Diyarbakır Mesudiye Medresesi’nde, Dağkapı’da ve Eğil ilçesindeki Bademli Köyü’nde Davud yıldızlarının yer aldığı bildiriliyor.
Yahudilerce son derece önemli olan Ahid sandığının, en son Elyesa peygamberde bulunduğuna inanıldığı da kaydedilen, araştırmada, şu ifadelere er veriliyor:
''Diyarbakır’ın, Yahudiler için kutsal bir şehir olarak bilinmesi ve Tevrat’tan günümüze uzanan derin bir tarihi barındırması, şehrin zengin kültürel mirasını gözler önüne seriyor. Bu kadim şehir, Yahudi tarihine dair daha pek çok sırrı keşfetmeyi bekliyor.''
