Yeraltı Geçitleri İçin Albert Gabriel Ne Diyor? Kentin ortasında oldukça iyi korunmuş iki yeraltı stratejik yol, iki ana kaynağa bağlanır.
Mardin Kapı ve Dağ Kapı. Öyle ki, Kuzeyden Güneye uzanan büyük yolun altında, bir başka yer altı yolu olacaktı. Yıkık olan bölümler geçitler duvar dolgusu ile kapatılmıştır. Timur ordularıyla Amid’e giren Yazdı, bu yeraltı geçidinin, kalenin önemli bölümlerinden biri olduğuna değinmeden geçemiyor.
Onun anlattığına göre tanık olduğu bu geçit, kalenin öteki bölümleriyle bağlantılı bir dolaşım serbestliği sağlayabilmekteydi.
Kaynak;( Albert Gabriel. Diyarbakır Surları. (Çev. Kaya .Özsezgin. Ank.1993.s.6,15)
Bu yeraltı oluşumları her ne ad alırsa alsın turizm adına kullanılmalıdır. Adı kanalizasyon olsa dahi bir yol genişliğinde olması önemlidir. Erdal İnönü bir konuşmasında ''Bir ülkenin gelişmişliği kanalizasyon hatlarının çapıyla doğru orantılıdır'' demişti.
Hüseyin Abdioğlu, ”Bu yer altı geçitleriyle ilgili şu ifadeleri kullanmıştır:
''Diyarbekir Sur içinde kanalizasyon sisteminin çok ender bir yapıda örümcek ağı benzeriyle yapıldığı söylenir. Diyarbekir’in kanalizasyon sistemi yapılış itibariyle çok enderdir. Yapıldığı dönem itibariyle İstanbul’da bile böyle bir sistemin olduğunu zannetmiyorum.
Hikmet Çelebioğlu Mardin Kapı’da bir bina yapmıştı. O binayı yapmak için yeri kazdıklarında bir kanalizasyon sistemi çıktı. Bazalt, Nahit taşlardandı üstü. O zamanlar Diyarbekir belediyesinde bir Ermeni mühendis vardı. Yanlış hatırlamıyorsam Dilan Sinemasını da projelendirip yapan şahıstı. Adı Sarrafyan’dı. İşte o Sarrafyan soyunup o kanalizasyon teşkilatının içine girdi. Her tarafını inceledi. Dedi ki; ’Serbestsin, beş kata kadar bu bazaltların üstüne yapı yapılabilir. Yani temelsiz olarak akan kanalın üzerine beş kat izin verdi.''
Kaynak ; Şehmuz Diken.Diyarbekir diyarım,yitirmişem yanarım.İletişim yay. İst.2003 s.128.
Devam Edecek; (Keçi Burcundan Seyrantepeye Gizli Yol)
