Yaklaşık 5,700 kilometre uzunluğu, yükseklik ve sağlamlığı ile dünyanın en önde gelen surlarına sahip olan Diyarbakır Surları, Dicle Vadisi’nden 60-100 metre yükseklikte konumlanmıştır.

Duvarları 10-12 metre yüksekliğinde ve 3-5 metre genişliğinde olan Diyarbakır surları, insan eliyle yapılmış en görkemli ve büyük anıtsal yapılardan biridir. Surların güneşin doğuşu ve batışı ile açılıp kapanan Dağkapı, Urfa kapı, Mardınkapı ve Yenikapı olmak üzere 4 ana  kapısıyla, Doğuya, batıya, güneye ve kuzeye açılmaktadır.

Surların birer parçaları olan burçlar, surlara renk katan ve tarihe meydan okuyan yönlere sahiptirler. Toplam 82 burca sahip olan surların en önemli burçları; Benu-Sen (Ulu Beden-Evli Beden), Yedi Kardeş, Keçi Burcu, Fındık, Melikşah, Selçuklu, Leblebikıran ve Dağkapı burçlarıdır. Buna kısaca değindikten sonra, Surun ve burçlarının efsanesine, hikayelerine geçmek istiyorum.

SURLARIN EFSANESİ

Diyarbakır Kalesinin yani surlarının bir de efsanesi vardır. O efsaneYE göre;
Diyarbakır kalesiyle Harput Kalesi aynı zaman diliminde iki usta kardeşin kontrolünde yapılmıştır. Diyarbakır Kalesi’nin inşaatına nezaret eden kardeşlerden biri kalenin kirecini yumurta akıyla, diğer kardeş de Harput Kalesi’nin kirecini (harcını) sütle karıştırmış. Bu ustalar ölümsüzlük suyundan içtikleri için hala yaşıyorlarmış ve bazı dönemler kalkıp kalelerinin durup durmadığını kontrol ediyorlarmış. Bunun nedeni olarak da, kalelerin her ikisinin de yıkıldığı zaman kıyametin kopacağına işaret etmesidir.

KALE KAPILARI

Diyarbakır surlarındaki dört kapısındaki kapıların Tuncelin deki kilise kapıları olduğu, bunların sökülerek Diyarbakır’a getirilerek Diyarbakır surlarının kapılarına takıldığı her iki kentte de sürekli söylenerek dilden dile günümüze kadar gelmiştir. 

YEDİ KARDEŞ BURCU

Surların güneyinde yer alan Yedi Kardeş Burcu Artuklu Hükümdarı Melik Salih adına 1208 yılında Hükümdar Melik Salih’in çizmiş olduğu plan üzerine Mimar İbrahimoğlu Yahya tarafından yapılmış olduğu kitabesinde belirtilmektedir. 

Burç üzerindeki süslemeler burca abidevi bir görüntü katmaktadır. Çift başlı kartal, kanatlı aslan kabartmaları ve burcu bir kuşak gibi saran kitabesi ile oldukça görkemli bir görüntü vermektedir. 

Yedi Kardeşler Burcu’nun ön yüzünde, besmele-i Şerife’nin yer aldığı kitabenin üzerinde bulunan çift başlı kartal motifi, aslan figürlerini bir anlamda simetrik olarak ikiye bölmüştür. 

Kartal figürü, şehri kötülüklerden koruyan tılsımlı bir motiftir. Kalelerde kartallar hem şehri müdafaa eden koruyucu ruh, hem de şehre düşman, kötülük girmesini önleyici bir nazarlık tılsımıdır. 

Kanatlı aslan kullanılması ise olağanüstü kuvveti ifade etmektedir. Böylelikle adeta güneşi, aydınlığı sembolize eden hayvanlar daha güçlü olarak hep bir arada verilmiş olur. 

Burcun efsanesine göre; “Düşman Diyarbakır’ı kuşattığı dönemde Yedi Kardeşin savunduğu burçtakiler teslim olmazlar. Kralın tepkisini çeker ve uzlaşmak için burca elçiler gönderir. 

Yedi Kardeş, burca gelen elçilere ‘kralınızı getirirseniz teslim oluruz’ sözü verirler. Kral komutanlarıyla kaleye gelir ve gelmesiyle kale havaya uçar. Kral, komutanlar ve Yedikardeş ölür, düşman dağılır. Bu olaydan sonra burcun adı Yedi Kardeş Burcu olarak anılmaktadır.”

DEVAM EDECEK