10 ciltten oluşan Seyyah Evliya Çelebi Seyahatnamesinde bir alıntı; "Diyarbekir çarşılarında, evvela Hasan Paşa Pazarı, Sipahi Pazarı, Attarlar Pazarı, Kuyumcular Pazarı, Demirciler Pazarı, Çilingirler Pazarı, Kavaflar, palancılar, kazazlar, bezzazlar, elhasıl 66 sanat erbabının dükkânları mevcuttur" Evliya Çelebi Seyahatnamesi 17. yüzyılda yazılmış olan çok ünlü bir gezi kitabıdır. Gerçekçi bir gözle izlenen olaylar, yalın ve duru, zaman zaman da fantastik bir anlatım içinde, halkın anlayacağı şekilde yazılmıştır.
1987 yılıydı. Dedem Abbas’ın kahvesinde mahalle büyüklerimize sohbet ediyorduk. Evliya Çelebi’nin Diyarbakır hakkında yazdıklarını okuyordum. Konuşmamız havalı klaksonlarla bölündü. Gazi caddesinden son model birkaç Otobüs geçip Deliller hanına doğru gittiler. Xalo Celil “ Bu teşkele nerden çıktı” diye sordu. Bende “ Diyarbakır Sur seyahat diye bir firma açılmış, onun otobüsleri şehir turu yapıyorlar” dedim. Xalo Celil konuyla ilgili espri yaptı. “Evliya Çelebi zamanında bu otobüsler olsaydı deveyle, atla gezmezdi daha çok gezerdi. 20 cilt yazardı.” Herkes gülüştü.
Xalo Celil eski otobüs şoförlerindendi. Hatırasını anlattı; “Benim Austin burunlu kamyondan bozma otobüsüm vardı, Kamyonu Bursa’ya sanayiye götürdük şasesine Otobüsü karoseri yaptılar. Çermik Kaplıcalarına yolcu taşırdım. Şoför mahallinde motorun üstüne kaput yapmıştık, üzerine oturan kaynayan tencereye oturmuş gibi kızarırdı. Motor gürültüsü olduğu gibi otobüsün içindeydi. Yazın Klima olmadığından gömleğimiz sırtımıza yapışırdı. Diyarbakır’da otobüs firması yoktu Elazığlı iş insanı Mehmet Özcan’ın kurduğu Elazığ Harput Turizm Ankara, İstanbul’a çalışırdı, bir sürede orada kaptanlık yaptım.”
2017 yılı Kasım ayında çok üzücü bir haber aldım. Öz Diyarbakır Urfalı müdürü 56 yaşındaki arkadaşım Nihat Ülgen, eşi Ayşegül ve kızı Hilal İstanbul’a gitmişlerdi. Ankara Çamlıdere ilçesinde bir tır yanarken onlar otomobil içinde beklerken başka bir kamyon onlara çarpmış, olay yerinde hayatlarını kaybetmiştilerdi. Nahit ile bir sohbetimde Öz Diyarbakır kuruluşunu anlatmış. Söylediklerini ajandama not etmiştim. Sizlerle paylaşayım. Öz Diyarbakır seyahatin kuruluşunda önemli bir rolü olan Ankara yazıhanesi sahibi Necdet Fırat Beg’in ailesidir. 1964'ten bu yana Ulaşım sektörünün içindedirler. 1966 yılında rahmetle andığım Hacı Veli (Mehmet Seyhan) rahmetli Tahir Nazlıcan ortaklığı bir Magirus marka otobüs almışlar Kamil Koç otobüs firması ile anlaşma yapmışlar. Diyarbakır'dan Ankara’ya sonra İstanbul’a haftada 3 gün aralıklarla Kamil Koç olarak sefer yapmaya başlamışlardı. Kalkış yeri Dağkapı Yenişehir sineması yan tarafındaydı. Bagajlar yetersiz olduğundan bavullar Otobüsün üstündeki demir bagajlara konulur kamyonlar gibi branda örtülürdü iple sabitlenirdi. Daha sonra Diyarbakır itimat firmasını kuracak olan Diyarbakır'da şoförler cemiyet başkanı olan Ali Kahraman zamanla Kamil Koç firmasında yaklaşık 20 otobüsü oldu. Hazro'lu Ali Kahraman Diyarbakır İtimat firmasını kapatıp. İstanbul da Sirkeci'de Dicle hanı satın aldı, sektörden çekildi.. Aynı yıllarda Diyarbakır Balıkçılarbaşında merkezi olan Otoşark firması açıldı .Saudi Arabistana Hicaza Hac yolcularını, İran başkenti Tahran’a, Lübnan’ın başkenti Beyrut’a seferler düzenleyecek kadar kuvvetli bir firmaydı. Neden kapandığını hala kimse bilmiyor.
1981 yılında Hemşerilerimizin baskısıyla “Neden bizim memleketimizin ismini taşıyan firmamız olmasın.” düşüncesi oluştu. Kamil Koç firmasında çalışan 6 Diyarbakırlı otobüsçü ikna edilip 1981 yılında Ocak ayında Öz Diyarbakır Seyahat firması kuruldu. İlk kurucular arasında Avni Yaşlı, Haci Veli (Mehmet Seyhan), Ahmet Arık Boğa, Selahattin Delidere, Hacı fikri, Hacı Şükriye Can Polat ve Kasım Cantürk bir araya gelip 6 adet otobüs ile Kamil Koç'tan ayrılarak Öz Diyarbakır seyahati firması kuruldu. 5-6 ay zamanla firmada 80'e yakın otobüs oldu o zamanlar O302 otobüs modeli alındı. Bu bir memleket gururu oldu Öz Diyarbakır adını taşıyınca Diyarbakırlı esnaf ve hemşerilerimiz otobüs alma yarışına girdiler O zamanlar Ankara'ya Diyarbakır'a Şimdiki gibi uçak seferleri pek sıklık yoktu. Haftada bir veya iki uçak kalkıyordu Öz Diyarbakır Seyahat ilk günlerinde bile Günde 4 sefer yapıyordu. Öz Diyarbakır Seyahat sanki bir Baba Ocağı gibiydi. Oradan ulaşım sektöründe yetişen Kaptan ve muavinler onların işverenleri şu anda Diyarbakır'da bulunan Diyarbakır Sur, Yeni Diyarbakır, Has Diyarbakır, Özlem Diyarbakır, Barış Diyarbakır gibi güzide firmalar daha önce Öz Diyarbakır'da çalışıp, daha sonra değişik Diyarbakır isimleri ile firmalarını kurdular. Cega Medya olarak sektöre katkıda bulunan bütün firmalara üstün başarılar dileriz. Hangisini tercih ederseniz derseniz, Biz hiç fark etmez, hepsi memleketimizin firması diyerek, meşhur bir deyimimizi yazıp noktayı koyalım. “Dıms, pekmez fark etmez.”
